Giải pháp tăng cường kiểm tra, giám sát của Đảng trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng

Trong những năm qua, việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X) trên lĩnh vực đấu tranh PCTN, lãng phí đã đạt được những kết quả bước đầu rất quan trọng, có tác dụng cảnh báo, răn đe, ngăn ngừa, kiềm chế nhất định với tệ tham nhũng. Tuy nhiên, Nghị quyết Đại hội X cũng chỉ rõ tồn tại, khuyết điểm của công tác kiểm tra trong công tác xây dựng Đảng nói chung, công tác đấu tranh PCTN nói riêng, đó là: “Công tác kiểm tra trong Đảng còn yếu, chất lượng và hiệu quả kiểm tra chưa cao; nhiều khuyết điểm, sai lầm của đảng viên và tổ chức đảng chậm được phát hiện và khắc phục. Nhiều cấp ủy chưa làm tốt công tác kiểm tra và thi hành kỷ luật trong Đảng. Công tác giám sát trong Đảng và giám sát của nhân dân đối với các hoạt động của Đảng, Nhà nước, cán bộ, đảng viên chưa được quan tâm, chưa đáp ứng yêu cầu công tác xây dựng Đảng trong tình hình mới”⁽¹⁾.

Từ thực tế trên, Đảng ta đã rút ra bài học kinh nghiệm trong công tác kiểm tra, giám sát là: “Đảng phải tăng cường và nâng cao chất lượng, hiệu quả của công tác kiểm tra, giám sát. Thường xuyên kiểm tra, giám sát việc thực hiện các nghị quyết, quyết định của Đảng để phát huy ưu điểm, phòng ngừa và khắc phục kịp thời sai lầm, khuyết điểm; kiểm tra, giám sát công tác, năng lực và phẩm chất của cán bộ, đảng viên, xây dựng tổ chức đảng, cơ quan nhà nước và cán bộ, đảng viên ngày càng trong sạch, vững mạnh. Phát huy vai trò giám sát của nhân dân, của Mặt trận, các đoàn thể và của các cơ quan thông tin đại chúng”⁽²⁾. Đồng thời, Đảng ta đề ra nhiệm vụ công tác kiểm tra, giám sát của Đảng trong tình hình hiện nay là: “Hoàn thiện quy chế bảo đảm quyền kiểm tra, giám sát của tập thể đối với cá nhân, của tổ chức đối với tổ chức, của cá nhân đối với cá nhân và tổ chức, kể cả đối với người lãnh đạo chủ chốt và tổ chức cấp trên. Kết hợp giám sát trong Đảng với giám sát của Nhà nước và giám sát của nhân dân... Đổi mới phương pháp kiểm tra và bổ sung chức năng giám sát cho Ủy ban Kiểm tra Đảng các cấp”⁽³⁾. Bên cạnh đó, cũng nhấn mạnh yêu cầu đối với công tác kiểm tra, giám sát của Đảng trong giai đoạn cách mạng mới là: “Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát với nhận thức và yêu cầu mới: Công tác kiểm tra, giám sát phải góp phần phát hiện và khắc phục được những khuyết điểm, thiếu sót lúc mới manh nha; bên cạnh việc tiếp tục thực hiện kiểm tra tổ chức và cá nhân đảng viên có dấu hiệu vi phạm, phải tăng cường chủ động giám sát, kiểm tra về phẩm chất đạo đức và kết quả thực hiện nhiệm vụ của tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, về nhận thức và chấp hành đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước và việc chấp hành Điều lệ Đảng...”. Như vậy, công tác kiểm tra, giám sát trong Đảng nói chung, trong việc đấu tranh PCTN trong Đảng nói riêng có vị trí, vai trò quan trọng nhằm góp phần phục vụ thực hiện thắng lợi nhiệm vụ chính trị và công tác xây dựng Đảng, củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng. Nghị quyết Đại hội X của Đảng cũng đã chỉ rõ phải tăng cường công tác kiểm tra trong đấu tranh PCTN là: “Bổ sung, hoàn thiện các cơ chế, quy định về quản lý kinh tế - tài chính, quản lý tài sản công, ngân sách nhà nước...; về thanh tra, giám sát, kiểm tra, kiểm kê, kiểm soát”⁽⁴⁾  và “Tập trung chỉ đạo, kiểm tra, thanh tra PCTN trong một số lĩnh vực trọng điểm, như: Quản lý đất đai; đầu tư xây dựng cơ bản; quản lý tài chính trong doanh nghiệp nhà nước; thu, chi ngân sách nhà nước, quản lý tài sản công; công tác quy hoạch; tuyển dụng, đề bạt, bố trí cán bộ”⁽⁵⁾. Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) cũng đã chỉ rõ vai trò, trách nhiệm của công tác kiểm tra, giám sát trong đấu tranh PCTN trong Đảng và trong xã hội. Trong đó nhấn mạnh: “Đổi mới công tác kiểm tra, giám sát của tổ chức đảng và cơ quan nhà nước cấp trên đối với tổ chức đảng và cơ quan nhà nước cấp dưới, nhất là việc kiểm tra, giám sát hoạt động của người đứng đầu và các chức danh chủ chốt”⁽⁶⁾. Đồng thời, khẳng định phải xử lý kiên quyết đối với các hành vi tham nhũng là: “Người có hành vi tham nhũng phải bị xử lý kiên quyết, kịp thời, nghiêm minh về trách nhiệm chính trị, hành chính hoặc hình sự, bất kể người đó là ai và ở cương vị nào. Những đảng viên có dấu hiệu tham nhũng, lãng phí, uy tín giảm sút, dù cơ quan chức năng chưa kết luận được, cấp ủy vẫn phải xem xét, cân nhắc bố trí công việc khác cho phù hợp. Chú trọng thu hồi tài sản tham nhũng... Trừng trị nghiêm khắc những đối tượng tham nhũng có tổ chức, gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng”⁽⁷⁾. Nghị quyết Trung ương 5 (khóa X) về tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của Đảng (số 14-NQ/TW, ngày 30-7-2007) cũng đã đề ra một trong sáu nhiệm vụ của công tác kiểm tra, giám sát là: “Tăng cường công tác kiểm tra, giám sát của Đảng gắn với vai trò, trách nhiệm của các tổ chức trong hệ thống chính trị và của nhân dân trong đấu tranh PCTN, lãng phí theo tinh thần Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X)”. Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI tiếp tục khẳng định: “Xử lý đúng pháp luật, kịp thời, công khai cán bộ tham nhũng, tài sản có nguồn gốc từ tham nhũng. Xây dựng chế tài xử lý những tổ chức, cá nhân gây thất thoát, lãng phí lớn tài sản của Nhà nước và nhân dân. Tăng cường công tác kiểm toán, thanh tra, kiểm tra, giám sát của các cơ quan chức năng. Có cơ chế khuyến khích và bảo vệ những người đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực; đồng thời, kỷ luật nghiêm minh những người bao che, cố tình ngăn cản việc chống tham nhũng, lãng phí hoặc lợi dụng việc tố cáo tham nhũng để vu khống, làm hại người khác, gây mất đoàn kết nội bộ. Tôn vinh những tấm gương liêm chính...”⁽⁸⁾. Kết luận Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa XI) về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa X) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác PCTN, lãng phí tiếp tục khẳng định: “Các cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị và cán bộ, đảng viên cần quán triệt, thực hiện có hiệu quả chủ trương, giải pháp PCTN, lãng phí được xác định trong Nghị quyết Đại hội XI của Đảng và Nghị quyết Trung ương 4 (khóa XI) “Một số vấn đề cấp bách về xây dựng Đảng hiện nay”. Tiếp tục thực hiện nghiêm túc, đồng bộ mục tiêu, quan điểm và các giải pháp được nêu trong Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X), chú trọng cả phòng và chống; cả PCTN và phòng, chống lãng phí, với tinh thần kiên quyết, kiên trì, liên tục, đúng pháp luật, sớm khắc phục những hạn, yếu kém, để tạo chuyển biến rõ rệt trong công tác này” (Kết luận số 21-KL/TW, ngày 25-5-2012). 

Để công tác kiểm tra, giám sát của Đảng góp phần tích cực trong đấu tranh PCTN trong xã hội nói chung và trong Đảng nói riêng trong thời gian tới đáp ứng các mục tiêu, yêu cầu nói trên, cần thực hiện đồng bộ một số giải pháp sau đây:  

Một là, nâng cao nhận thức cho các cấp ủy trong việc xác định rõ vai trò, trách nhiệm của mình, từ đó có quyết tâm chính trị cao trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện và kiểm tra, giám sát việc đấu tranh PCTN bảo đảm có trọng tâm, trọng điểm đối với tổ chức đảng cấp dưới và đảng viên thuộc phạm vi lãnh đạo, quản lý của cấp mình. Ban hành quy chế phối hợp và chỉ đạo các tổ chức đảng, Ủy ban Kiểm tra các cấp và các ban, ngành có liên quan phối hợp thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát trong việc đấu tranh PCTN.  Cấp ủy các cấp tăng cường công tác kiểm tra đối với tổ chức đảng cấp dưới và đảng viên trong việc chấp hành nghị quyết, chỉ thị, quy định của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về PCTN, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí để chủ động phòng ngừa tham nhũng; kịp thời phát hiện dấu hiệu vi phạm của tổ chức đảng và đảng viên để kiểm tra, xử lý theo thẩm quyền hoặc chỉ đạo Ủy ban Kiểm tra kiểm tra, xem xét, xử lý theo thẩm quyền. Tăng cường chỉ đạo, tạo điều kiện về mọi mặt cho Ủy ban Kiểm tra của cấp mình thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát trong việc đấu tranh PCTN theo đúng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Ủy ban Kiểm tra. Phát huy vai trò tham mưu, giúp cấp ủy của Ủy ban Kiểm tra trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện và kiểm tra việc thực hiện đấu tranh PCTN. Ban hành các nghị quyết, chỉ thị, quy định về PCTN theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của cấp ủy, tạo cơ sở chính trị, pháp lý cho thực hiện công tác kiểm tra, giám sát đấu tranh PCTN. Tạo điều kiện về cơ sở vật chất, phương tiện làm việc, tăng cường cán bộ cho Ủy ban Kiểm tra các cấp để có đủ điều kiện, khả năng thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát trong đấu tranh PCTN.  

Định kỳ, cấp ủy tiến hành sơ kết, tổng kết việc lãnh đạo, chỉ đạo, công tác kiểm tra, giám sát đấu tranh PCTN; rút kinh nghiệm, đề ra các biện pháp chỉ đạo thực hiện tiếp theo đạt kết quả. Kịp thời kiến nghị cấp có thẩm quyền của Đảng và Nhà nước sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới những quy định của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho phù hợp để góp phần chủ động phòng ngừa, ngăn chặn và đấu tranh PCTN có hiệu quả. Trước mắt, tổ chức thực hiện nghiêm túc Quy định về những điều đảng viên không được làm, Quy định xử lý kỷ luật đảng viên vi phạm, nhất là vi phạm về tham nhũng. Nghiên cứu kết hợp tổ chức và hoạt động kiểm tra của Đảng với các cơ quan thanh tra, điều tra, kiểm toán để tăng cường hiệu lực, hiệu quả đấu tranh PCTN. 

Hai là, cấp ủy các cấp đẩy mạnh chỉ đạo, kiểm tra các ban của cấp ủy thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát đối với tổ chức đảng cấp dưới và đảng viên thuộc phạm vi phụ trách, góp phần thực hiện tốt công tác đấu tranh PCTN. Chỉ đạo các tổ chức cơ sở đảng tăng cường công tác quản lý, giáo dục, giám sát, kiểm tra cán bộ, đảng viên, kết hợp chặt chẽ với việc thực hiện tốt chế độ kiểm điểm, tự phê bình và phê bình để chủ động phòng ngừa, ngăn chặn vi phạm tham nhũng; đưa nội dung chống tham nhũng thành một nội dung của kiểm điểm, tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt đảng; kịp thời phát hiện hành vi tham nhũng của cán bộ, đảng viên từ khi mới manh nha, từ trong chi bộ, ngay từ cơ sở để nhắc nhở, uốn nắn, ngăn chặn kịp thời; nếu phát hiện có dấu hiệu vi phạm, có đơn tố cáo vi phạm thì tiến hành kiểm tra hoặc báo cáo tổ chức đảng có thẩm quyền, kiểm tra kết luận và xử lý nghiêm minh.

Ba là, cấp ủy các cấp tăng cường chỉ đạo Ủy ban Kiểm tra bám sát các nghị quyết, chỉ thị của Đảng, của cấp ủy cấp trên và của cấp mình để chủ động có chương trình, kế hoạch và tổ chức thực hiện có kết quả công tác kiểm tra, giám sát trong việc đấu tranh PCTN theo chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của mình bảo đảm có trọng tâm, trọng điểm. Tập trung thực hiện tốt việc giám sát các tổ chức đảng cấp dưới và đảng viên theo đúng Quy chế giám sát trong Đảng, trước hết là cấp ủy viên cùng cấp, cán bộ thuộc diện cấp ủy cùng cấp quản lý để nắm chắc tình hình, kịp thời phát hiện dấu hiệu vi phạm từ khi còn manh nha để uốn nắn, nhắc nhở, cảnh báo, chủ động phòng ngừa vi phạm; nếu có dấu hiệu vi phạm thì tiến hành kiểm tra, xem xét, xử lý kịp thời, nghiêm minh. Trong điều kiện cán bộ kiểm tra, giám sát còn thiếu, tình hình vi phạm về tham nhũng xảy ra nhiều, phức tạp, Ủy ban Kiểm tra các cấp cần xác định trọng tâm, trọng điểm, lĩnh vực, địa bàn, nội dung, đối tượng cần tập trung giám sát, kiểm tra để đấu tranh PCTN có hiệu quả. 

Ủy ban Kiểm tra các cấp tăng cường công tác kiểm tra tài chính đảng đối với cấp ủy cấp dưới và của cơ quan tài chính cấp ủy cùng cấp để chủ động phòng ngừa, ngăn chặn xảy ra tham nhũng trong nội bộ Đảng. Các vi phạm về tham nhũng rất tinh vi, phức tạp, liên quan nhiều cấp, nhiều ngành, nhiều đối tượng có chức, có quyền, do đó, Ủy ban Kiểm tra các cấp cần chủ động phối hợp với các tổ chức đảng và các ngành chức năng (thanh tra, điều tra, kiểm toán...) để thực hiện tốt công tác kiểm tra, giám sát, thanh tra, điều tra trong việc đấu tranh PCTN. Chủ động thực hiện nhiệm vụ trọng tâm là kiểm tra tổ chức đảng cấp dưới và đảng viên khi có dấu hiệu vi phạm, trước hết là cấp ủy viên cùng cấp, cán bộ thuộc diện cấp ủy cùng cấp quản lý, nhất là có dấu hiệu vi phạm về tham nhũng.

Tổ chức thuận lợi việc tiếp dân, cán bộ, đảng viên và bố trí các hòm thư thích hợp để nhân dân, cán bộ, đảng viên nhanh chóng cung cấp, phản ánh các thông tin vi phạm về tham nhũng của cán bộ, đảng viên và tổ chức đảng. Giải quyết khẩn trương những đơn tố cáo đối với tổ chức đảng và đảng viên có dấu hiệu vi phạm về tham nhũng. Tập trung phân loại, giải quyết kịp thời những tố cáo tham nhũng đã xảy ra từ nhiều năm trước, có tính chất phức tạp, nghiêm trọng, liên quan đến cán bộ chủ chốt ở các cấp, nhất là các trường hợp liên quan đến nhân sự cấp ủy và đại biểu dự Đại hội Đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII của Đảng. Kịp thời xem xét, kết luận và xử lý nghiêm minh đối với những trường hợp có vi phạm đến mức phải xử lý. Thiết lập đường dây nóng để tiếp nhận đơn thư phản ánh, tố cáo các hành vi tham nhũng của cán bộ, đảng viên để xử lý kịp thời. Có cơ chế khen thưởng, bảo vệ, khuyến khích người dũng cảm tố cáo các hành vi tham nhũng của cán bộ, đảng viên; đồng thời, xử lý nghiêm minh các trường hợp lợi dụng tố cáo tham nhũng để vu cáo, gây rối nội bộ hoặc những hành vi truy tìm, trả thù, trù dập người tố cáo tham nhũng.

Bốn là, kiện toàn tổ chức bộ máy cơ  quan Ủy ban Kiểm tra và đội ngũ cán bộ kiểm tra các cấp theo hướng vừa tinh gọn vừa đủ mạnh để thực hiện tốt nhiệm vụ được giao. Với thực tế biên chế cán bộ kiểm tra các cấp còn “thiếu” như hiện nay thì có thể tổ chức theo hướng cán bộ kiểm tra vừa làm công tác giám sát, vừa làm công tác kiểm tra; từng bước bổ sung tăng cường số lượng và chất lượng đội ngũ cán bộ kiểm tra cho Ủy ban Kiểm tra các cấp. Qua giám sát, phát hiện có dấu hiệu vi phạm tham nhũng thì tiến hành kiểm tra, kết luận và xử lý kịp thời, nghiêm minh về kỷ luật đảng; nếu có vi phạm pháp luật thì chuyển cơ  quan pháp luật điều tra, truy tố, xét xử theo pháp luật, kiên quyết không để lại xử lý nội bộ. Cần tăng cường đội ngũ cán bộ làm công tác giám sát có đủ phẩm chất, năng lực, kỹ năng nghiệp vụ theo hướng chuyên  nghiệp hóa và tổ chức bộ máy đơn vị làm công tác giám sát ở Ủy ban Kiểm tra từ cấp quận, huyện và tương đương trở lên độc lập với công tác kiểm tra theo hướng: Lập Cục Giám sát ở Ủy ban Kiểm tra Trung ương; Phòng Giám sát ở Ủy ban Kiểm tra cấp tỉnh, thành phố và tương đương; tổ (hoặc đội) giám sát ở Ủy ban Kiểm tra cấp huyện, thị và tương đương; có cán bộ chuyên trách làm công tác kiểm tra, giám sát ở Ủy ban Kiểm tra đảng ủy cơ sở xã, phường, thị trấn. 

Năm là, tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nghiệp vụ cho đội ngũ cán bộ làm công tác kiểm tra, giám sát ở các cấp bằng nhiều hình thức, nội dung phù hợp, bảo đảm cho cán bộ kiểm tra có đủ bản lĩnh, kinh nghiệm, phương pháp, kỹ năng nghiệp vụ tinh thông, thuần thục, không bị chi phối bởi mặt trái của cơ chế thị trường, thực hiện tốt nhiệm vụ được giao, đặc biệt là có kỹ năng nghiệp vụ về chống tham nhũng để thực hiện có hiệu quả việc đấu tranh PCTN trong nội bộ Đảng. Tăng cường nghiên cứu học tập kinh nghiệm của các ban đảng của các nước trên thế giới về PCTN để vận dụng vào đấu tranh PCTN của Đảng.

Sáu là, cấp ủy các cấp chỉ đạo Ủy ban Kiểm tra cấp mình và cấp dưới thuộc phạm vi lãnh đạo, quản lý nghiên cứu xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu về cán bộ, đảng viên vi phạm, trong đó có cơ sở dữ liệu về cán bộ, đảng viên vi phạm về tham nhũng. Chủ động phối hợp với các cơ quan thanh tra, kiểm toán, điều tra, giám sát, truy tố, xét xử để thu thập, cập nhật kịp thời thông tin, tài liệu về cán bộ, đảng viên tham nhũng để phục vụ công tác quản lý, giám sát, kiểm tra, chủ động phòng ngừa tham nhũng.

Bảy là, để triển khai thực hiện có kết quả Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X) về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác PCTN, lãng phí và Nghị quyết Trung ương 5 (khóa X) về tăng cường công tác

kiểm tra, giám sát của Đảng, Kết luận số 21-KL/TW, ngày 25-5-2012 của Ban Chấp hành Trung ương (khóa XI), Chiến lược quốc gia về PCTN, cần xem xét, ban hành các quy định để làm cơ sở pháp lý cho thực hiện công tác kiểm tra, giám sát trong đấu tranh PCTN trong Đảng, bao gồm: Quy định về quản lý đảng viên; Quy chế thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ trong Đảng; quy định về chế độ tự phê bình và phê bình trong Đảng; quy chế thực hiện dân chủ trong Đảng; quy chế giám sát cán bộ thuộc diện Bộ Chính trị, Ban Bí thư quản lý và Quy chế về Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị và nhân dân tham gia giám sát tổ chức đảng và đảng viên; Quy chế về bảo vệ, khen thưởng người dũng cảm đấu tranh chống tham nhũng, tố cáo đúng. PCTN là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục của các cấp ủy đảng, chính quyền, các tổ chức đảng, của cán bộ, đảng viên và nhân dân. Đấu tranh PCTN trong nội bộ Đảng trước hết là trách nhiệm của các cấp ủy, nhất là người đứng đầu cấp ủy; của Ủy ban Kiểm tra các cấp đối với các tổ chức đảng và đảng viên vi phạm tham nhũng, góp phần xây dựng Đảng ta ngày càng trong sạch, vững mạnh, đủ sức lãnh đạo thực hiện thắng lợi sự nghiệp đổi mới do Đảng ta khởi xướng và lãnh đạo.

(1) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng, Nxb CTQG, H.2006, tr.272. (2) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng, Sđd, tr.278. (3) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng, Sđd, tr.134-135. (4) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng, Sđd, tr.128. (5) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng, Sđd, tr.258. (6) Văn kiện Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương (khóa X), Sđd, tr.27. (7) Văn kiện Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương (khóa X), Sđd, tr.27 -28. (8) Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng, Nxb CTQG, H.2011, tr.254.

Cao Văn Thống
(Vụ trưởng Vụ Nghiên cứu, Ủy ban Kiểm tra Trung ương)