Kiểm tra, giám sát việc thanh tra vụ việc; khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp - một số vấn đề rút ra

 

    - Ngoài những hạn chế, khó khăn, vướng mắc như đã nêu ở trên, qua kiểm tra, giám sát đã cho thấy những hạn chế, khó khăn, vướng mắc điển hình tác động trực tiếp đến hiệu quả công tác phát hiện, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng trong thời gian qua đó là: Công tác tuyên truyền, quán triệt các nội dung về PCTN của một số cấp ủy, tổ chức Đảng còn hạn chế, chưa phát huy hết sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội trong đấu tranh chống tham nhũng. Hệ thống pháp luật còn bất cập, có những quy định trong luật chưa cụ thể nhưng không có văn bản hướng dẫn thi hành nên khó khăn trong thực tiễn áp dụng, nhất là việc xác định các tình tiết định tội và định khung hình phạt.

 

    Việc giám định trong lĩnh vực xây dựng cơ bản, tài chính, ngân hàng, mua sắm công, đánh giá chất lượng, khối lượng công trình, giám định các hợp đồng có yếu tố nước ngoài, giám định tài sản có hàm lượng công nghệ cao; việc phân định rõ các giai đoạn thanh toán, quyết toán các công trình, dự án về xây dựng chưa rõ dẫn đến việc khởi tố, điều tra, xử lý hành vi phạm tội loại này còn hạn chế.

 

    Ở một số địa phương, sự phối hợp giữa cơ quan Thanh tra với các cơ quan tiến hành tố tụng trong việc chuyển hồ sơ có dấu hiệu vi phạm pháp luật nghiêm trọng sang Cơ quan điều tra để xử lý theo thẩm quyền chưa thường xuyên, chưa kịp thời. Trong một số vụ án, việc phối hợp trong đánh giá chứng cứ, định tội danh giữa các cơ quan tiến hành tố tụng chưa thật chặt chẽ nên hiệu quả xử lý chưa cao, dẫn đến còn những sơ hở, thiếu sót, sai phạm về tố tụng. Ngoài ra, việc thu thập chứng cứ phục vụ khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử thường gặp nhiều khó khăn do người phạm tội là người có chức vụ, quyền hạn, thường có hiểu biết chuyên môn sâu, có nhiều thủ đoạn để che giấu tội phạm. Qua công tác thanh tra đã phát hiện sai phạm về kinh tế tương đối lớn nhưng để chứng minh hành vi có mục đích vụ lợi hoặc hành vi tham nhũng là khó khăn nên số vụ việc chuyển hồ sơ sang Cơ quan điều tra ít.

 

    - Nguyên nhân cơ bản của những hạn chế, khó khăn, vướng mắc trên do tham nhũng là một hiện tượng xã hội luôn đi liền với quá trình thực hành quyền lực ở mọi quốc gia, mọi chế độ. Đấu tranh chống

tham nhũng luôn là công việc khó khăn, phức tạp, vừa cấp bách, vừa lâu dài. Giữa ý chí, quyết tâm và hành động chống tham nhũng còn có khoảng cách. Việc chỉ đạo của một số cấp ủy đối với các cơ quan chức năng trong thanh tra vụ việc; khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng vẫn chưa thực sự đủ mạnh để các ngành, các cấp vào cuộc một cách đồng bộ, quyết liệt. Năng lực, sức chiến đấu của nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị, nhất là cấp cơ sở còn hạn chế, tính gương mẫu, vai trò, trách nhiệm của người đứng đầu một số cơ quan, tổ chức, đơn vị còn yếu nên chưa đủ sức đấu tranh, phát hiện và ngăn chặn kịp thời các hành vi tham nhũng ngay trong nội bộ đơn vị, địa phương mình.

 

    Công tác thanh tra, kiểm tra, giám sát, tính chủ động phát hiện tham nhũng trong nội bộ cơ quan, tổ chức, đơn vị còn hạn chế; việc thực hiện các kết luận thanh tra tại một số cơ quan, tổ chức, đơn vị còn chậm, thiếu nghiêm túc, không triệt để nhưng không có chế tài đủ mạnh để bắt buộc thực hiện. Cơ chế, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với người phát hiện, tố cáo tội phạm tham nhũng chưa tạo được động lực để người biết hành vi tham nhũng tích cực tố cáo với các cơ quan có thẩm quyền. 

 

    Tuy đã có nhiều nỗ lực nhưng hoạt động của nhiều cơ quan thanh tra, cơ quan tiến hành tố tụng vẫn còn hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu đòi hỏi của công tác đấu tranh chống tham nhũng trong tình hình hiện nay. Các cơ quan chức năng ở Trung ương chưa kịp thời hướng dẫn nghiệp vụ và áp dụng pháp luật, chưa kịp thời đề xuất sửa đổi, bổ sung các luật liên quan đến phát hiện, xử lý tham nhũng.

 

    - Qua công tác kiểm tra, giám sát, Ban Chỉ đạo đã kiến nghị Bộ Chính trị, đồng thời lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các nội dung về xây dựng thể chế, kiện toàn tổ chức, bộ máy, thực hiện các giải pháp nâng cao hiệu quả phát hiện, xử lý tham nhũng và lãnh đạo, chỉ đạo xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng cụ thể.

 

        Năm 2013, đã đưa vào diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo 03 vụ việc, 02 vụ án; Ban Nội chính Trung ương theo dõi, đôn đốc 06 vụ việc, 13 vụ án; một số tỉnh ủy, thành ủy theo dõi, chỉ đạo 17 vụ việc, 24 vụ án tham nhũng. Năm 2014, đã đưa vào diện Ban Nội chính Trung ương theo dõi, đôn đốc 07 vụ

việc, vụ án; một số tỉnh ủy theo dõi, chỉ đạo 53 vụ việc, vụ án tham nhũng. 

 

 

    - Kiểm tra, giám sát việc thanh tra vụ việc; khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp là một chủ trương đúng, có tác dụng tốt, hiệu quả thiết thực. Trong thời gian qua, các cấp ủy, tổ chức Đảng đã chủ động, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo kịp thời công tác thanh tra vụ việc, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng. Từ khi Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN được tổ chức lại và Ban Nội chính Trung ương - Cơ quan Thường trực của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN được thành lập, tuy thời gian hoạt động chưa dài, nhưng đã kế thừa và phát huy được sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng, Nhà nước đối với công tác phát hiện, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, đạt được những kết quả bước đầu, góp phần tạo chuyển biến tích cực trong công tác PCTN theo tinh thần Nghị quyết Trung ương 5 (khóa XI) của Đảng. Việc triển khai các đoàn công tác kiểm tra, giám sát trong 02 năm qua của Ban Chỉ đạo là chủ trương đúng, có tác dụng tốt; các cấp ủy, tổ chức Đảng được kiểm tra, giám sát nhận thức rõ hơn trách nhiệm của mình, 120 cơ quan, đơn vị trực thuộc được kiểm tra, giám sát thấy được ưu điểm, hạn chế, ý thức rõ hơn về trách nhiệm thanh tra, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ việc, vụ án tham nhũng.

 

    - Sớm ban hành kế hoạch, đề cương kiểm tra, giám sát, tạo điều kiện về thời gian để các cơ quan, tổ chức, đơn vị chủ động tự kiểm tra, giám sát. Nội dung kế hoạch kiểm tra, giám sát cần bám sát tình hình thực tế để điều chỉnh từng năm cho phù hợp; đề cương kiểm tra, giám sát cần cụ thể, chi tiết, bảo đảm cho các cơ quan, tổ chức, đơn vị được kiểm tra, giám sát thực hiện thuận lợi, qua đó thể hiện được các nội dung cần kiểm tra, giám sát. Thời gian từ khi ban hành kế hoạch của Ban Chỉ đạo đến khi triển khai

các đoàn công tác cần đủ thời gian (khoảng 03 tháng) để các cơ quan, tổ chức, đơn vị được kiểm tra, giám sát chủ động tự kiểm tra, giám sát và chuẩn bị hồ sơ, tài liệu.

 

    - Lựa chọn thành viên các đoàn công tác có tinh thần trách nhiệm, có năng lực chuyên môn nghiệp vụ, kinh nghiệm thực tiễn đáp ứng yêu cầu thực tế đặt ra. Trên cơ sở các nội dung của kế hoạch và thực tế thực hiện kiểm tra, giám sát trong 02 năm qua cho thấy, thành phần đoàn công tác kiểm tra, giám sát ngoài Ban Nội chính Trung ương, Cơ quan Thường trực của Ban Chỉ đạo, cần có đại diện của Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Thanh tra Chính phủ, Bộ Công an, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao. Ban Nội chính Trung ương khi tham mưu giúp Ban Chỉ đạo thành lập các đoàn công tác cần chú ý đề nghị các cơ quan liên quan lựa chọn những cán bộ có năng lực chuyên môn nghiệp vụ vững vàng và cần thiết phải có kinh nghiệm thực tiễn phong phú mới có thể đáp ứng yêu cầu của công tác kiểm tra, giám sát.

 

    - Quán triệt sâu sắc mục đích, yêu cầu của công tác kiểm tra, giám sát và tinh thần “thận trọng, kiên quyết” trong quá trình thực hiện nhiệm vụ kiểm tra, giám sát. Thông qua công tác kiểm tra, giám sát để phát hiện hạn chế, yếu kém trong việc thanh tra vụ việc, phát hiện, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án của các cơ quan chức năng; chỉ ra những khó khăn, vướng mắc để chỉ đạo giải quyết nhằm nâng cao hiệu quả phát hiện và xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng; qua đó, kịp thời có biện pháp khắc phục những hạn chế, yếu kém trong công tác đấu tranh chống tham nhũng hiện nay. Công tác kiểm tra, giám sát là hoạt động cần được tiến hành thường xuyên, có trọng tâm, trọng điểm; bảo đảm thiết thực, hiệu quả. Trong quá trình triển khai thực hiện Kế hoạch không làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của các cơ quan, tổ chức, đơn vị chức năng.

 

    Quá trình kiểm tra, giám sát phát hiện và kiến nghị lãnh đạo, chỉ đạo xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng cụ thể. Đây là nội dung quan trọng, tác động, ảnh hưởng trực tiếp đến đối tượng kiểm tra, giám sát, đồng thời có thể phát sinh những nội dung có sự tranh luận, thảo luận giữa các bên có liên quan. Do

đó, cần quán triệt tinh thần “kiên quyết, thận trọng” để bảo đảm công bằng, khách quan, không bỏ lọt tội phạm, không để xảy ra oan, sai trong đấu tranh chống tham nhũng. Thực tế cho thấy, các đoàn công tác thực sự nghiêm minh, hạn chế việc nể nang sẽ có hiệu quả rõ rệt không chỉ trong quá trình kiểm tra, giám sát, mà còn thể hiện trong suốt quá trình thực hiện các kiến nghị, đề xuất sau kiểm tra, giám sát.

 

    - Song song với việc phát hiện, tham mưu xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng cụ thể, cần chú trọng đánh giá những hạn chế, vướng mắc và kiến nghị những giải pháp cụ thể, thiết thực nhằm nâng cao hiệu quả công tác phát hiện, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng. Qua 02 năm thực hiện các kế hoạch kiểm tra, giám sát, Ban Chỉ đạo đã chỉ ra nhiều những hạn chế, khó khăn, vướng mắc và nguyên nhân trong phát hiện, xử lý tham nhũng; trên cơ sở đó đã kiến nghị, đề xuất hoặc trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo thực hiện các giải pháp khắc phục những hạn chế, khó khăn, vướng mắc, xây dựng thể chế, tổ chức và vận hành bộ máy đấu tranh chống tham nhũng. Những nội dung này có ý nghĩa thực tế cao, là nhiệm vụ quan trọng của công tác kiểm tra, giám sát bên cạnh việc phát hiện, xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng cụ thể. 

 

- Ban Nội chính Trung ương - Cơ quan Thường trực của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN cần kịp thời rút kinh nghiệm và làm tốt công tác theo dõi, đôn đốc và định kỳ báo cáo về tình hình, kết quả xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng sau mỗi đợt kiểm tra, giám sát. Đây là nhiệm vụ quan trọng của công tác kiểm tra, giám sát, góp phần giúp việc xử lý các vụ việc, vụ án tham nhũng được triệt để, đúng tiến độ; đồng thời, theo dõi, đôn đốc các vụ việc, vụ án tham nhũng nhiệm vụ của Ban Nội chính Trung ương, Cơ quan Thường trực của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN.