Tài sản công chiếm tỷ trọng lớn trong tổng tài sản của mỗi quốc gia (theo ước tính của các chuyên gia, tổng giá trị tài sản công của mỗi quốc gia thông thường bằng 4 lần GDP của quốc gia đó)⁽³⁾. Đây là nguồn lực quan trọng để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng, nâng cao vị thế quốc gia trong quan hệ quốc tế. Thông lệ quốc tế cho thấy, khai thác tốt hơn một đồng từ tài sản công sẽ giúp giảm vay nợ, hạn chế đánh thuế một đồng tương ứng. Do vậy, quan điểm chỉ đạo và yêu cầu nhất quán của Đảng và Nhà nước ta là phải quản lý, sử dụng hiệu quả các nguồn lực của đất nước, trong đó có tài sản công; “bảo đảm mọi tư liệu sản xuất đều có người làm chủ…; các nguồn lực được phân bổ theo chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội”⁽⁴⁾ với mục tiêu “Nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, huy động, phân bổ, sử dụng các nguồn lực của nền kinh tế nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội nhanh và bền vững, thực hiện tiến bộ, công bằng xã hội, cải thiện đời sống nhân dân, bảo đảm quốc phòng, an ninh, sớm đưa nước ta trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại, tiến tới trở thành nước công nghiệp hiện đại theo định hướng XHCN”⁽⁵⁾.

Đồng chí Nguyễn Thái Học, Phó trưởng Ban Nội chính Trung ương

    Tuy nhiên, quá trình quản lý, khai thác, sử dụng tài sản công luôn tiềm ẩn nguy cơ tham nhũng, tiêu cực, bởi: Bản chất tài sản công là sở hữu chung, vì là của chung nên thường nảy sinh quan niệm “không phải của mình”, “cha chung không ai khóc”; nếu không nâng cao nhận thức, trách nhiệm của các chủ thể được giao quyền quản lý, sử dụng, không hoàn thiện hệ thống thể chế, pháp luật, không gắn với kiểm tra, giám sát thường xuyên, chặt chẽ tất yếu nảy sinh tham nhũng, tiêu cực, “biến của công thành của tư”, biến tài sản nhà nước thành tài sản của cá nhân hoặc của một nhóm người. Mặt khác, chủ thể của tài sản công là chủ thể đặc biệt - Nhà nước; Nhà nước vừa là chủ sở hữu hoặc đại diện sở hữu, vừa là chủ thể quản lý về các mặt hoạt động kinh tế - xã hội nên thường dẫn đến tình trạng “vừa đá bóng, vừa thổi còi”, tạo kẽ hở trong quản lý, từ đó có thể dẫn đến hành vi tham nhũng, tiêu cực của những người thực thi công vụ. Hơn nữa, trong chế độ sở hữu toàn dân đối với tài sản công có sự tách rời giữa chủ sở hữu với người thực thi các quyền năng của chủ sở hữu. Toàn dân là một tập hợp nhiều người, cũng có nghĩa là bất kỳ công dân Việt Nam nào, nhưng một cá nhân đơn lẻ không thể tự mình yêu cầu thực thi quyền sở hữu này với tư cách chủ sở hữu thành phần của sở hữu toàn dân, bởi việc thực thi đó có thể sẽ không đúng với ý chí của các thành viên còn lại. Chính vì vậy, tài sản thuộc sở hữu toàn dân phải do “Nhà nước đại diện và thống nhất quản lý”. Tuy nhiên, Nhà nước là một hệ thống tổ chức quyền lực với số lượng lớn đội ngũ cán bộ, công chức, nên người đại diện cao nhất (Nhà nước) phải tiếp tục trao quyền cho các cơ quan, tổ  chức, đơn vị và đối tượng khác quản lý, sử dụng tài sản công. Sự tách rời này làm phát sinh nguy cơ chủ sở hữu có thể không có điều kiện để thực thi hiệu quả quyền quản lý, sử dụng nhằm phát huy tối đa giá trị và bảo vệ tài sản khỏi các hành vi xâm phạm; người thực thi quyền năng của chủ sở hữu có thể hành động ngược với lợi ích của chủ sở hữu hoặc không phát huy hết vai trò, trách nhiệm, không tìm cách tối ưu hóa giá trị, dẫn đến tài sản bị lãng phí, thất thoát, thậm chí tham nhũng.

 

    Quán triệt quan điểm chỉ đạo của Đảng, Nhà nước, thời gian qua công tác quản lý, sử dụng tài sản công có nhiều đổi mới, từng bước đi vào nền nếp, kỷ luật kỷ cương được tăng cường, góp phần tích cực phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực và phục vụ hiệu quả nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước⁽⁶⁾. Nhất là, đã hình thành được hệ thống pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công tương đối đầy đủ, đồng bộ⁽⁷⁾ theo hướng xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn, nghĩa vụ của tập thể, cá nhân, người đứng đầu cơ quan, đơn vị; xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công⁽⁸⁾; thiết lập cơ chế phân cấp quản lý, sử dụng phù hợp với trình độ phát triển kinh tế - xã hội và năng lực quản lý của các cấp, các ngành, địa phương, đơn vị⁽⁹⁾ gắn với chế độ thanh tra, kiểm tra, giám sát, kiểm toán, nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình…; qua đó, góp phần thực hiện mục tiêu “không thể tham nhũng, tiêu cực” trong quản lý, sử dụng tài sản công. Việc đầu tư mua sắm tài sản theo tiêu chuẩn định mức, lựa chọn nhà thầu theo quy định của pháp luật về đấu thầu, từng bước triển khai thực hiện mua sắm tài sản công theo phương thức tập trung nhằm phòng, chống thất thoát, lãng phí⁽¹⁰⁾; rà soát, sắp xếp, bố trí lại hệ thống trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp phù hợp với tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản và phù hợp với quy hoạch sử dụng đất⁽¹¹⁾; rà soát, kiểm kê, phân loại tài sản công là cơ sở hạ tầng để đánh giá chất lượng, xác định giá trị, thiết lập hồ sơ quản lý và phân cấp, bàn giao quản lý, vận hành, khai thác; việc triển khai thí điểm khoán kinh phí sử dụng xe ô tô công được nhân rộng tại các bộ, cơ quan ở Trung ương và các địa phương⁽¹²⁾… Đã hình thành Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công, gồm 4 loại tài sản công thuộc khu vực hành chính sự nghiệp⁽¹³⁾ và 02 loại tài sản là cơ sở hạ tầng⁽¹⁴⁾, với tổng nguyên giá đang theo dõi đến 30/9/2021 là 6.060.497 tỷ đồng, hỗ trợ đắc lực cho công tác quản lý, khai thác, sử dụng theo hướng công khai, minh bạch, chặt chẽ và PCTN, tiêu cực hiệu quả. Cùng với đó, đã chú trọng, tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm toán, kịp thời phát hiện, ngăn chặn, xử lý, đề nghị xử lý nghiêm các trường hợp tham nhũng, lãng phí, tiêu cực trong quản lý, sử dụng tài sản công. Từ năm 2017 đến 2020, ngành Thanh tra đã triển khai 27.505 cuộc thanh tra hành chính và 865.693 cuộc thanh tra chuyên ngành (trong đó có thanh tra về lĩnh vực tài sản công), phát hiện vi phạm về kinh tế 361,37 nghìn tỷ đồng, 80.472 ha đất; kiến nghị thu hồi ngân sách nhà nước 181 nghìn tỷ đồng, 7.675 ha đất; kiến nghị xử lý kỷ luật hành chính đối với 8.744 tập thể và cá nhân, chuyển cơ quan điều tra 401 vụ việc có dấu hiệu tội phạm để điều tra, xử lý theo quy định của pháp luật⁽¹⁵⁾. Kiểm toán Nhà nước đã thực hiện 896 cuộc kiểm toán, kiến nghị xử lý tài chính 353.733 tỷ đồng (tăng 3,5 lần so với giai đoạn 2011-2015).

 

    Tuy nhiên, so với yêu cầu đổi mới, phát triển đất nước và đẩy mạnh đấu tranh PCTN, tiêu cực hiện nay, việc đổi mới công tác quản lý, sử dụng tài sản công vẫn chưa đủ mạnh, chưa toàn diện, còn những tồn tại, hạn chế cần khắc phục. Hệ thống văn bản pháp luật về tài sản công chưa đầy đủ, đồng bộ, một số loại tài sản hoặc lĩnh vực còn thiếu văn bản điều chỉnh làm cơ sở cho việc tổ chức thực hiện(16); cơ chế phân cấp quản lý còn có điểm chưa hợp lý, dồn nhiều thẩm quyền cho cơ quan quản lý cấp trên, chưa thực sự đảm bảo nguyên tắc tự quyết định, tự chịu trách nhiệm⁽¹⁷⁾; ở một số nơi, người đứng đầu chưa quan tâm đến công tác quản lý, sử dụng tài sản công, không ban hành quy chế quản lý, sử dụng tài sản công để tổ chức thực hiện, dẫn đến không xác định rõ trách nhiệm, nghĩa vụ của các chủ thể đối với tài sản được giao quản lý; tiến độ sắp xếp, xử lý nhà đất, xe ô tô và kiểm kê, phân loại, giao quản lý các loại tài sản hạ tầng còn chậm; cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công chưa bao quát, tổng hợp đầy đủ các loại tài sản công theo quy định của Luật Quản lý, sử dụng tài sản công⁽¹⁸⁾. Đặc biệt, vẫn còn xảy ra những vụ việc lãng phí, tiêu cực, thậm chí vi phạm pháp luật, tham nhũng nghiêm trọng trong quản lý, sử dụng tài sản công. Thực tiễn công tác PCTN, tiêu cực nói chung và phát hiện, xử lý các vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực nói riêng thời gian qua cho thấy, lãng phí trong quản lý, sử dụng tài sản công phổ biến là: Sử dụng vượt định mức, tiêu chuẩn, chế độ quy định, sử dụng không hiệu quả, không đạt mục tiêu đề ra⁽¹⁹⁾; tham nhũng, tiêu cực chủ yếu là lợi dụng chức vụ, quyền hạn, tham ô tài sản, cố ý làm trái, thiếu trách nhiệm, vi phạm pháp luật về đấu thầu, đấu giá, thẩm định giá, chuyển nhượng vốn góp, cố phần⁽²⁰⁾… Riêng lĩnh vực đất đai (chiếm tỷ trọng chủ yếu trong các loại tài sản công với gần 70%), các sai phạm chủ yếu là: Giao đất, cho thuê đất không thông qua đấu giá; xác định giá khởi điểm không đúng quy định; xác định giá thu tiền sử dụng đất không đúng phương pháp, không sát với giá thị trường; sử dụng đất sai mục đích; chậm đưa đất vào sử dụng đối với các dự án; đưa quyền sử dụng đất vào góp vốn thành lập doanh nghiệp nhưng không định giá quyền sử dụng đất…(21).

 

    Những tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý, sử dụng tài sản công nói chung và tình trạng tham nhũng, tiêu cực liên quan đến tài sản công do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, trong đó chủ yếu là: (1) Đất nước trong quá trình phát triển, hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, đòi hỏi phải khai thác, phát huy mọi nguồn lực để đẩy nhanh tốc độ tăng trưởng nhưng nhận thức và năng lực của một bộ phận cán bộ, trong đó có cán bộ lãnh đạo, quản lý tài sản công còn hạn chế, chưa theo kịp yêu cầu phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; trong khi đó cơ chế, chính sách chưa hoàn thiện, dẫn đến sai phạm hoặc lợi dụng bối cảnh đó để tham nhũng, tiêu cực; (2) Tài sản công có phạm vi rộng, được điều chỉnh bởi nhiều văn bản pháp luật khác nhau và do nhiều cơ quan cùng quản lý nên có nhiều khó khăn, vướng mắc trong việc cập nhật, tra cứu; thực tiễn cho thấy, các vụ việc vi phạm về tài sản công thời gian vừa qua chủ yếu là vi phạm các pháp luật có liên quan (đất đai, đấu thầu, doanh nghiệp, thẩm định giá…); (3) Công tác quản lý ở một số nơi còn buông lỏng, chưa quan tâm đúng mức đến việc kiểm tra, giám sát cả từ bên trong nội bộ và của các cơ quan chức năng bên ngoài, dẫn đến tùy tiện, lạm quyền, sai phạm, tham nhũng; (4) Công tác kiểm soát quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn trong quản lý, sử dụng tài sản công hiệu quả chưa cao; (5) Ý thức tu dưỡng, rèn luyện, giữ gìn phẩm chất, đạo đức của một bộ phận cán bộ, công chức yếu kém, dẫn đến thoái hóa, biến chất, vi phạm nghiêm trọng.

 

    Thời gian tới, để thực hiện mục tiêu xây dựng nước ta trở thành nước phát triển, có thu nhập cao vào giữa thế kỷ XXI, Đảng ta xác định phát triển kinh tế là trung tâm, xây dựng Đảng là then chốt; Đại hội XIII của Đảng xác định “tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh PCTN, lãng phí, tiêu cực”; “quản lý chặt chẽ, sử dụng hợp lý, hiệu quả đất đai, tài nguyên”⁽²²⁾ là các nhiệm vụ trọng tâm. Vì vậy, phải huy động, khai thác mọi nguồn lực, trong đó có nguồn lực tài sản công để phục vụ phát triển đất nước; đồng thời, đẩy mạnh PCTN, tiêu cực trong quản lý, sử dụng tài sản công. Từ thực tiễn công tác đấu tranh PCTN, tiêu cực thời gian qua gợi mở nhiều vấn đề cần triển khai thực hiện nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý, sử dụng tài sản công gắn với PCTN, tiêu cực: 

 

    Thứ nhất, cần tiếp tục quán triệt và nâng cao nhận thức của cấp ủy, tổ chức đảng, cán bộ, đảng viên, nhất là người đứng đầu trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức quản lý, sử dụng tài sản công. Mọi tài sản công đều được Nhà nước giao quyền cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân quản lý, sử dụng theo quy định của pháp luật, do vậy chỉ khi nào nhận thức rõ “Công quỹ là của công cho nên một xu, một hào cũng không được chi dùng bừa bãi”(23) như Tổng Bí thư yêu cầu thì lúc đó mới có ý thức trách nhiệm, coi tài sản công như tài sản của chính mình và quản lý, khai thác, sử dụng hiệu quả, tiết kiệm, khắc phục tình trạng “cha chung không ai khóc”. Cấp ủy, tổ chức đảng và người đứng đầu phải quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo quán triệt, triển khai thực hiện nghiêm túc các quy định của pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công và các quy định về PCTN, tiêu cực; thường xuyên đánh giá việc quản lý, sử dụng tài sản công; nhất là chủ động phòng ngừa và kịp thời chỉ đạo xử lý nghiêm sai phạm, tham nhũng, tiêu cực trong quản lý, sử dụng tài sản công tại cơ quan, đơn vị, địa phương mình. Phải xác định rõ trách nhiệm và xử lý nghiêm trách nhiệm của người đứng đầu nếu để xảy ra vi phạm trong quá trình quản lý, sử dụng tài sản công.

 

    Thứ hai, chú trọng hoàn thiện pháp luật về quản lý, sử dụng tài sản công và pháp luật liên quan đến tài sản công, đặc biệt là pháp luật về đất đai, đầu tư, xây dựng, đấu thầu, quản lý vốn nhà nước đầu tư vào sản xuất, kinh doanh; bịt kín những sơ hở, bất cập để không thể lợi dụng việc quản lý, sử dụng tài sản công để tham nhũng, trục lợi. Nhất là xác định rõ nội dung, chủ thể và cách thức thực hiện quyền tài sản công (quyền chiếm hữu, quyền định đoạt và quyền sử dụng) bảo đảm phát huy hiệu quả của tài sản công trong quá trình cải cách thể chế kinh tế thị trường. Rà soát, sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các văn bản quy định cụ thể việc quản lý, sử dụng và khai thác đối với một số loại kết cấu hạ tầng, như hạ tầng cấp nước sạch, hạ tầng đô thị, hạ tầng thương mại, hạ tầng thông tin, hạ tầng y tế, hạ tầng thể thao, du lịch, văn hóa… Tổ chức sơ kết, đánh giá việc thực hiện Luật Quản lý, sử dụng tài sản công và các văn bản quy định chi tiết thi hành để kiến nghị sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện. Sửa đổi, bổ sung pháp luật có liên quan đến tài sản công, như pháp luật về đất đai, định giá, xác định giá trị doanh nghiệp khi cổ phần hóa, thoái vốn, đấu giá tài sản; trong đó, tập trung sửa đổi, bổ sung Luật Đất đai năm 2013 để sớm khắc phục những bất cập, hạn chế (về phương pháp xác định giá đất để thực hiện các giao dịch về quyền sử dụng đất, thực hiện nghĩa vụ tài chính về đất đai; việc đấu thầu khi sử dụng đất đai vào mục đích liên doanh, liên kết, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất…), nhằm khơi thông nguồn lực đất đai phục vụ phát triển kinh tế, ổn định xã hội, ngăn ngừa những sai phạm nghiêm trọng về đất đai như đã xảy ra trong thời gian vừa qua.

 

    Thứ ba, đổi mới công tác quản lý, sử dụng tài sản công theo hướng chặt chẽ, chuyên nghiệp, hiện đại, minh bạch, rõ trách nhiệm, khắc phục triệt để cơ chế “xin - cho” để phòng ngừa tham nhũng, tiêu cực. Quán triệt nguyên tắc thị trường trong quản lý, sử dụng tài sản công theo đúng tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng: “Các nguồn lực kinh tế của Nhà nước được sử dụng phù hợp với chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển đất nước và cơ bản được phân bổ theo cơ chế thị trường”⁽²⁴⁾; “quản lý chặt chẽ và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài nguyên, nhất là đất, nước, khoáng sản theo nguyên tắc thị trường”⁽²⁵⁾. Tăng cường phân cấp công tác quản lý tài sản công cho đơn vị được giao quản lý, sử dụng từ khâu mua sắm, thuê, khoán kinh phí đến sử dụng, khai thác, bán, chuyển nhượng, thanh lý. Cơ quan quản lý nhà nước về tài sản công tập trung vào khâu xây dựng thể chế, pháp luật, quy hoạch, kế hoạch, hướng dẫn, kiểm tra, xử lý vi phạm; quyết định các vấn đề về tài sản công có giá trị đặc biệt lớn, có liên quan đến quốc phòng, an ninh quốc gia. Ban hành tiêu chí đánh giá và tổ chức đánh giá định kỳ đối với công tác quản lý tài sản công để kịp thời phát hiện những hạn chế, bất cập, không để xảy ra tình trạng vi phạm kéo dài, tham nhũng, tiêu cực nhưng không kịp thời phát hiện, xử lý như thời gian vừa qua. Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin vào công tác quản lý tài sản công, nhất là xây dựng và đưa vào vận hành Hệ thống giao dịch điện tử và Cơ sở dữ liệu quốc gia về tài sản công nhằm tăng cường công khai, minh bạch, tạo điều kiện tối đa cho các tổ chức, cá nhân có nhu cầu được tiếp nhận thông tin và tham gia các giao dịch về tài sản công, hạn chế tối đa sự can thiệp, tác động không trong sáng vào quá trình quản lý.

 

    Thứ tư, tăng cường kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán và kiểm soát quyền lực của người được giao quản lý, sử dụng tài sản công. Đồng chí Tổng Bí thư, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, tiêu cực nhiều lần nhấn mạnh phải tập trung kiểm soát quyền lực, kiểm tra, giám sát, thanh tra các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực, trong đó có lĩnh vực quản lý, sử dụng tài sản công. Kết luận số 21-KL/TW, ngày 25/10/2021 Hội nghị lần thứ tư Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII cũng đặt ra yêu cầu: “Hoàn thiện cơ chế kiểm soát quyền lực trong các lĩnh vực, nhất là lĩnh vực, hoạt động dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực, như công tác cán bộ, tài chính, ngân sách, tài sản công, đất đai, tài nguyên… Tập trung kiểm tra, giám sát tổ chức đảng, người đứng đầu, cán bộ chủ chốt ở những lĩnh vực, địa bàn, vị trí công tác dễ xảy ra tham nhũng, tiêu cực…”. Qua kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán kịp thời phát hiện những sơ hở, bất cập để kiến nghị sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách về tài sản công; đồng thời, chuyển thông tin, hồ sơ các vụ việc sai phạm có dấu hiệu tội phạm đến cơ quan điều tra có thẩm quyền để điều tra, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật. Chú trọng tự kiểm tra, tự giám sát, kịp thời phát hiện từ nội bộ những vi phạm về quản lý, sử dụng tài sản công để chấn chỉnh ngay từ khi mới phát sinh, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành khuyết điểm, sai phạm lớn. Phát huy vai trò, nâng cao hiệu quả giám sát của các cơ quan dân cử, Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội trong quản lý, sử dụng tài sản công, nhất là vai trò giám sát của nhân dân với tư cách là chủ sở hữu tài sản công.

 

    Thứ năm, xử lý nghiêm minh, công bằng, đồng bộ giữa kỷ luật Đảng, Nhà nước, đoàn thể và xử lý hình sự đối với những cán bộ, đảng viên sai phạm, tham nhũng, tiêu cực trong quản lý, sử dụng tài sản công, với quan điểm “không có vùng cấm, không có ngoại lệ, bất kể người đó là ai”, nhằm cảnh tỉnh, răn đe, phòng ngừa chung. Thời gian qua, nhiều vụ án, vụ việc tham nhũng được phát hiện, xử lý, nhất là Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, tiêu cực đã trực tiếp chỉ đạo xử lý nhiều vụ án, vụ việc tham nhũng, kinh tế nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm⁽²⁶⁾ có liên quan đến quá trình quản lý, sử dụng tài sản công; khẳng định quyết tâm chống tham nhũng “không dừng, không nghỉ” của Đảng, Nhà nước. Thời gian tới cần tiếp tục đẩy mạnh đấu tranh PCTN, tiêu cực, xử lý nghiêm minh các cán bộ, đảng viên sai phạm với “quyết tâm cao hơn, hành động mạnh mẽ và hiệu quả hơn” theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng và chỉ đạo của đồng chí Tổng Bí thư. Quá trình xử lý các vụ án, vụ việc cần tập trung xác minh, điều tra làm rõ hành vi tham nhũng, chiếm đoạt tài sản của Nhà nước; quan tâm, nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt ngay từ giai đoạn điều tra và trong suốt quá trình tố tụng.

 

    Bên cạnh việc phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh vi phạm cần chú trọng phát hiện những sơ hở, bất cập trong cơ chế, chính sách, pháp luật về tài sản công để kiến nghị sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện, trong đó có cơ chế xử lý kịp thời các tài sản công bị kê biên, phong tỏa trong các vụ án, vụ việc tham nhũng, tiêu cực để đưa vào sản xuất, kinh doanh, tránh lãng phí. Thực tế thời gian qua cho thấy, các vụ án, vụ việc về tham nhũng, kinh tế thường rất phức tạp, quá trình xử lý kéo dài, thậm chí nhiều năm; trong khi đó các quy định về xử lý sớm đối với tài sản bị kê biên, phong tỏa còn bất cập, dẫn đến giảm giá trị của tài sản, gây lãng phí, nhất là đối với đất đai, máy móc, nhà xưởng, cổ phần, cổ phiếu. Điển hình như vụ án Hứa Thị Phấn (giai đoạn 2), đến nay chưa thể xử lý được 56 tài sản kê biên là quyền sử dụng đất nông nghiệp hết thời hạn sử dụng, do vướng mắc quy định của Luật Đất đai; trong vụ án Trần Phương Bình, cơ quan Thi hành án dân sự chưa thể xử lý được 123 triệu cổ phiếu đã kê biên của Ngân hàng Đông Á do Ngân hàng này đang trong thời gian kiểm soát đặc biệt, phương án cơ cấu lại chưa được cấp có thẩm quyền phê duyệt; vụ án xảy ra tại Bình Dương, cơ quan điều tra đã tạm giữ và ngăn chặn giao dịch liên quan đến khu đất 43 ha dẫn đến dự án bị đình trệ trong một khoảng thời gian dài… 

 

    Tài sản công là nền tảng, là nguồn vốn liếng quan trọng xây dựng và phát triển nền kinh tế, làm cho dân giàu, nước mạnh, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân. Do vậy, việc quản lý, sử dụng hiệu quả tài sản công gắn với PCTN, tiêu cực có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển nhanh và bền vững của đất nước trong những năm tới theo mục tiêu, định hướng mà Đảng ta đã xác định. Đây không chỉ là trách nhiệm của các cơ quan nhà nước mà còn là nhận thức, trách nhiệm mỗi cán bộ, đảng viên và mỗi người dân.

(1) Điều 53 Hiến pháp năm 2013.     (2) Khoản 1, Điều 3, Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017.     (3) Dag Detter và Nguyễn Văn Minh (WB).     (4) Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên CNXH (Bổ sung, phát triển năm 2011).     (5) Nghị quyết 39-NQ/TW, ngày 15/01/2019 của Bộ Chính trị về nâng cao hiệu quả quản lý, khai thác, sử dụng và phát huy các nguồn lực của nền kinh tế.     (6) Chỉ tính riêng tổng số thu từ nhà, đất hằng năm chiếm khoảng 12% tổng thu ngân sách nhà nước.     (7) Quốc hội đã ban hành Luật Quản lý, sử dụng tài sản công năm 2017; Chính phủ ban hành 17 Nghị định, 01 Nghị quyết; Thủ tướng Chính phủ ban hành 01 Quyết định; Bộ Tài chính ban hành 09 Thông tư quy định chi tiết và hướng dẫn thực hiện…     (8) Đến hết năm 2020, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành đầy đủ tiêu chuẩn, định mức sử dụng các tài sản công có giá trị lớn, được sử dụng phổ biến trong khu vực hành chính sự nghiệp, các bộ, ngành, địa phương cơ bản hoàn thành việc ban hành tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công chuyên dùng.     (9) Đến nay đã cơ bản hoàn thành việc ban hành quy định về phân cấp trong quản lý, sử dụng tài sản công làm cơ sở cho việc tổ chức, thực hiện đầu tư, xây dựng, mua sắm, thuê khoán kinh phí, sử dụng, khai thác và xử lý tài sản công. Hiện đã có 40 bộ, cơ quan Trung ương và 63 địa phương ban hành quy định về phân cấp trong quản lý, sử dụng tài sản công theo thẩm quyền.     (10) Năm 2017, Bộ Y tế tiết kiệm được 477 tỷ đồng khi tổ chức đấu thầu mua sắm tập trung thuốc; Hà Nội tiết kiệm được 50,8 tỷ đồng; Yên Bái tiết kiệm được 918 triệu đồng, Lai Châu tiết kiệm được 12,27 tỷ đồng…     (11) Đến nay các cấp có thẩm quyền trong cả nước đã phê duyệt phương án sắp xếp lại, xử lý đối với 150.763 cơ sở, nhà đất với tổng diện tích 3.121,86 triệu m2 đất, 223 triệu m2 nhà.     (12) Gồm: Bộ Tài chính, Bộ Giáo dục và Đào tạo, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Văn phòng Chính phủ, Văn phòng Quốc hội, Đài Tiếng nói Việt Nam, Hà Nội, Cần Thơ, An Giang, Vĩnh Long, Lai Châu, Thái Nguyên… Điển hình như TP. Hà Nội thực hiện khoán xe công tại 08 cơ quan, đơn vị, tiết kiệm khoảng 1,7 tỷ đồng; Bộ Tài chính khoán kinh phí sư dụng xe ô tô công đưa đón từ nơi ở đến nơi làm việc đối với các chức danh Thứ trưởng, Tổng cục trưởng và tương đương, khoán kinh phí sử dụng xe ô tô khi đi công tác trên địa bàn Hà Nội đối với các chức danh Phó Tổng cục trưởng và tương đương, lãnh đạo cấp Vụ, Cục và tương đương có tiêu chuẩn sử dụng xe ô tố; qua đó giảm 17 xe ô tô và giảm kinh phí 598 triệu đồng…     (13) Gồm: (1) Đất thuộc trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp; (2) Nhà thuộc trụ sở làm việc, cơ sở hoạt động sự nghiệp; (3) Xe ô tô các loại; (4) Tài sản khác có nguyên giá trị từ 500 triệu đồng trở lên/1 đơn vị tài sản.     (14) Gồm: (1) Công trình cấp nước sạch nông thôn tập trung; (2) Tài sản kết cấu hạ tầng đường bộ.     (15) Theo Báo cáo của Bộ Tài chính.     (16) Các văn bản quy định cụ thể về quản lý, sử dụng và khai thác đối với một số loại tài sản kết cấu hạ tầng, như: Hạ tầng cấp nước sạch, hạ tầng văn hóa, thể thao, du lịch, hạ tầng kỹ thuật chưa được quy định cụ thể… Một số quy định chi tiết hướng dẫn về tiêu chuẩn, định mức sử dụng tài sản công chuyên dùng chưa được ban hành kịp thời, như lĩnh vực dạy nghề, y tế.     (17) Như việc bán nhà, chuyển nhượng quyền sử dụng đất, thu hồi nhà đất của các cơ quan Trung ương đang được dồn lên Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tài chính…     (18) Hiện còn thiếu thông tin về tài sản kết cấu hạ tầng, tài sản được xác lập quyền sở hữu toàn dân, tài sản doanh nghiệp, đất đai, tài nguyên.     (19) Điển hình như: Toàn bộ Chương trình 122 của Chính phủ về công nghệ thông tin đã chi mua sắm hàng nghìn tỷ đồng thiết bị và chương trình phần mềm ứng dụng, nhưng mục tiêu điện tử hóa một bước Chính phủ và cải cách quy trình, thủ tục hành chính không đạt được.     (20) Điển hình như: Các vụ án xảy ra tại Ngân hàng TMCP Xây dựng Việt Nam, Ngân hàng TMCP Đông Á; Ngân hàng Đại Dương, Ngân hàng BIDV; Vụ án xảy ra tại Vinashinlines; các vụ án liên quan đến Đinh La Thăng và Trịnh Xuân Thanh, Phan Văn Anh Vũ, Đinh Ngọc Hệ; vụ án xảy ra tại Sở kế hoạch và đầu tư TP. Hà Nội; các vụ án xảy ra trong lĩnh vực y tế liên quan đến việc mua sắm vật tư trang thiết bị y tế; các vụ án liên quan đến quản lý, sử dụng đất công tại TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Khánh Hòa…     (21) Theo Báo cáo của Bộ Tài nguyên và Môi trường.     (22) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQGST, H.2021, t.1, tr.200,202.     (23) Phát biểu kết luận của đồng chí Tổng Bí thư tại Hội nghị toàn quốc về công tác PCTN năm 2018.     (24) Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, Nxb CTQGST, H.2021, t.1, tr.129.     (25) Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 10 năm 2021-2030.     (26) Trong nhiệm kỳ Đại hội XII của Đảng, Ban Chỉ đạo đã chỉ đạo xử lý 127 vụ án, 91 vụ việc, xét xử sơ thẩm 72 vụ án/637 bị cáo, xét xử phúc thẩm 54 vụ án/481 bị cáo. Từ đầu năm 2021 đến nay, Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo 68 vụ án, 49 vụ việc.