An ninh quốc gia (ANQG) và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội (TTATXH) là vấn đề hệ trọng của một quốc gia. Từ thực tiễn cho thấy, từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời để thực hiện sứ mệnh lãnh đạo cách mạng, đất nước, Đảng ta đã luôn coi trọng nhiệm vụ an ninh, quốc phòng nói chung và bảo vệ ANQG, bảo đảm TTATXH nói riêng. Căn cứ vào tình hình trong nước, khu vực và thế giới, Đảng đã đưa ra quan điểm, chủ trương về bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH phù hợp với yêu cầu thực tiễn trong từng giai đoạn.

 

    Các quan điểm, chủ trương của Đảng về bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH luôn có sự kế thừa, vận dụng, phát triển từ các quan điểm, chủ trương đã có từ trước. Trong phạm vi bài viết này, chúng tôi chỉ tập trung phân tích, luận giải, làm rõ những vấn đề mới trong quan điểm, chủ trương của Đảng Cộng sản Việt Nam về bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH giai đoạn hiện nay được thể hiện chủ yếu tại Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng. 

 

    Trong các kỳ Đại hội của Đảng, định hướng xây dựng, phát triển đất nước được xác định trong nhiệm kỳ tiếp theo và tầm nhìn 10 năm. Tuy nhiên, đến Đại hội XIII, lần đầu tiên Đảng ta đưa ra tầm nhìn chiến lược mới và xa hơn trong xây dựng, phát triển đất nước đến năm 2030: “Là nước đang phát triển, có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao”⁽¹⁾ và đến năm 2045: “Trở thành nước phát triển, thu nhập cao”⁽²⁾. Đồng thời, Đại hội XIII cũng nêu rõ các quan điểm, chủ trương chỉ đạo quan trọng để hiện thực hóa tầm nhìn đó trên thực tiễn, trong đó, có quan điểm, chủ trương về bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH.

 

    Thứ nhất, về phương hướng bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH. Đại hội XII nêu rõ: “Kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ XHCN; giữ vững an ninh chính trị, TTATXH”⁽³⁾. Đại hội XIII đã tiếp tục khẳng định vấn đề này và bổ sung: “Kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; bảo vệ Đảng, Nhà nước, Nhân dân và chế độ XHCN. Giữ vững an ninh chính trị, bảo đảm TTATXH, an ninh con người, an ninh kinh tế, an ninh mạng, xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương”⁽⁴⁾. Trong đó, đã bổ sung cụm từ “bảo đảm” trước “trật tự an toàn xã hội” để thể hiện tính chủ động và nhấn mạnh hơn vấn đề này. Âm mưu của các thế lực thù địch, phản động không thay đổi với mục tiêu cuối cùng là xóa bỏ vai trò lãnh đạo của Đảng, lật đổ chế độ, nhà nước XHCN ở nước ta. Do vậy, Đảng ta tiếp tục khẳng định “giữ vững an ninh chính trị”. So với Đại hội XII, Đại hội XIII đã bổ sung vấn đề bảo đảm “an ninh con người, an ninh kinh tế, an ninh mạng, xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương”. Thực hiện đường lối đổi mới của Đảng, thời gian tới, sự nghiệp bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH phải tiếp tục quán triệt sâu sắc trong nhận thức và hành động thực tiễn các quan điểm: “Kiên định và vận dụng, phát triển sáng tạo chủ nghĩa MácLênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và CNXH; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam XHCN”⁽⁵⁾; “Bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, bình đẳng, hợp tác, cùng có lợi”⁽⁶⁾; “Giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng, sự quản lý tập trung, thống nhất của Nhà nước đối với Quân đội nhân dân, Công an nhân dân và sự nghiệp quốc phòng, an ninh”⁽⁷⁾.

Đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương chủ trì Hội nghị giao ban công tác nội chính tháng 3 năm 2022 (ảnh Đặng Phước)

    Thứ hai, về phát huy sức mạnh tổng hợp trong bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH. Nghị quyết Chiến lược bảo vệ An ninh quốc gia năm 2019 đã khẳng định củng cố khối đại đoàn kết toàn dân tộc là một nhân tố quyết định thắng lợi sự nghiệp bảo vệ ANQG. Đại hội XIII tiếp tục khẳng định giá trị về bài học “phát huy sức mạnh tổng hợp” và làm sâu sắc hơn: “Phát huy cao nhất sức mạnh tổng hợp của toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị kết hợp với sức mạnh thời đại, tranh thủ tối đa sự đồng tình, ủng hộ của cộng đồng quốc tế để bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, Nhân dân, chế độ XHCN, nền văn hóa và lợi ích quốc gia - dân tộc; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định chính trị, an ninh quốc gia, an ninh con người; xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh để phát triển đất nước theo định hướng XHCN”⁽⁸⁾.

 

    Hiện nay, vị thế của đất nước ta đã được nâng lên tầm cao mới. Báo cáo của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về các văn kiện trình Đại hội XIII của Đảng đã khẳng định: “Đất nước ta chưa bao giờ có được cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế như ngày nay”⁽⁹⁾. Nhân dân đặt niềm tin và kỳ vọng vào những quyết định đúng đắn của Đảng để phát triển đất nước nhanh, bền vững hơn. Do vậy, phát huy sức mạnh tổng hợp phải được đưa lên tầm cao mới, không chỉ “phát huy mạnh mẽ sức mạnh tổng hợp”⁽¹⁰⁾ như đã nêu ở Đại hội XII, mà phải “phát huy cao nhất sức mạnh tổng hợp” để không bỏ lỡ thời cơ thực hiện mục tiêu phát triển đất nước đến năm 2030 và năm 2045. Quan điểm về phát huy sức mạnh tổng hợp được thể hiện ngay trong chủ đề của Đại hội XIII: “Khơi dậy khát vọng phát triển đất nước, phát huy ý chí, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại”⁽¹¹⁾. Hiện nay, cần chú trọng phát huy sức mạnh tổng hợp từ các nhân tố trong nước để thể hiện ý chí tự lực, tự cường. Sức mạnh đó đến từ sự phối hợp, hiệp đồng chặt chẽ của các cơ quan, ban, ngành trong bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH, đặc biệt là nâng cao chất lượng và hiệu quả phối hợp, “hiệp đồng tác chiến” giữa các cơ quan Nội chính và giữa các cơ quan Nội chính với các cấp, các ngành, bảo đảm chặt chẽ, thường xuyên, nhịp nhàng với tinh thần: “Tiền hô hậu ủng”, “Nhất hô bá ứng”, “Trên dưới đồng lòng”, “Dọc ngang thông suốt”⁽¹²⁾.

 

    Bên cạnh đó, Đại hội XIII cũng đã nhấn mạnh “khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước”, “ý chí tự cường dân tộc”, “khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc” của “nền văn hóa, con người Việt Nam”⁽¹³⁾ và “có cơ chế huy động nguồn lực từ địa phương và nguồn lực xã hội”⁽¹⁴⁾ để phát huy sức mạnh tổng hợp nhằm bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH. Trong bối cảnh thế giới bước vào cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4, xu thế hòa bình, hợp tác, phát triển vẫn là chủ đạo và tạo ra thời cơ mà chúng ta cần phải tận dụng, tranh thủ cho sự nghiệp bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH. Đại hội XIII đã bổ sung “kết hợp với sức mạnh thời đại” để “phát huy cao nhất sức mạnh tổng hợp”. 

 

    Thứ ba, về “an ninh chủ động” trong bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH. “An ninh chủ động” là bài  học kinh nghiệm quý báu được đúc rút từ thực tiễn bảo vệ ANQG và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội qua các thời kỳ. Đại hội XII xác định: “Có kế sách ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa; chủ động phòng ngừa, phát hiện sớm và triệt tiêu các nhân tố bất lợi, nhất là các nhân tố bên trong có thể gây ra đột biến”⁽¹⁵⁾; “Tích cực, chủ động chuẩn bị lực lượng đủ mạnh và các kế hoạch, phương án tác chiến cụ thể, khoa học, sẵn sàng bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ và an ninh Tổ quốc trong mọi tình huống. Nâng cao chất lượng dự báo tình hình”⁽¹⁶⁾.

 

    Tuy nhiên, tình hình thế giới, khu vực đang diễn biến nhanh, phức tạp, khó dự báo. “Cạnh tranh gay gắt giữa các cường quốc, tiềm ẩn nhiều bất ổn. Tranh chấp chủ quyền lãnh thổ, chủ quyền biển đảo diễn ra căng thẳng, phức tạp, quyết liệt hơn”⁽¹⁷⁾. “Hòa bình, ổn định, tự do, an ninh, an toàn hàng hải, hàng không trên Biển Đông đứng trước thách thức lớn, tiềm ẩn nguy cơ xung đột”⁽¹⁸⁾. Tình hình nêu trên đặt ra yêu cầu “an ninh chủ động” trong bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH phải đặt ở mức độ cao hơn. Đại hội XIII nhấn mạnh phải “Có kế sách ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa”⁽¹⁹⁾, “Nỗ lực phấn đấu để ngăn ngừa xung đột, chiến tranh và giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình phù hợp với luật pháp quốc tế”⁽²⁰⁾, “Chủ động chuẩn bị về mọi mặt, sẵn sàng các phương án bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ và giữ vững an ninh quốc gia, trật tự an toàn xã hội trong mọi tình huống”⁽²¹⁾. Trong đó, điểm mới so với thời kỳ trước là “xác định “chủ động phòng ngừa” là chính”⁽²²⁾ nhằm loại bỏ từ sớm, từ xa nguyên nhân, điều kiện làm nảy sinh phức tạp về an ninh, trật tự. Đồng thời, đặt ra yêu cầu cao hơn với công tác dự báo tình hình. Đại hội XII yêu cầu “nâng cao chất lượng dự báo tình hình, đến Đại hội XIII xác định phải “nâng cao năng lực dự báo chiến lược, giữ vững thế chủ động chiến lược; không để bị động bất ngờ trong mọi tình huống”⁽²³⁾. Như vậy, công tác dự báo cần phải nâng tầm ở cấp độ “chiến lược”, xa hơn, rộng hơn để “chủ động ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa; phát hiện sớm và xử lý kịp thời những yếu tố bất lợi, nhất là những yếu tố nguy cơ gây đột biến”⁽²⁴⁾. Đại hội XII nhấn mạnh về “nhân tố bên trong có thể gây ra đột biến”. Tuy nhiên, Đại hội XIII không nhấn mạnh nhân tố bên trong hay bên ngoài mà chỉ đề cập “những yếu tố nguy cơ gây đột biến”. Theo đó, công tác dự báo “chiến lược” phải toàn diện, không nên coi trọng hay xem nhẹ các nhân tố bên trong hay bên ngoài.

 

    Bên cạnh đó, điểm mới trong tinh thần “an ninh chủ động” còn được thể hiện rõ nét ở việc mở rộng phạm vi bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH, gồm môi trường trên bộ, trên không, biển, dưới lòng đất và không gian mạng. Ngoài ra, “an ninh chủ động” được quán triệt cả trong giải quyết các vấn đề về an ninh phi truyền thống: “Chủ động thích ứng có hiệu quả với biến đổi khí hậu, phòng, chống, giảm nhẹ thiên tai, dịch bệnh”⁽²⁵⁾.

 

    Thứ tư, về kết hợp chặt chẽ nhiệm vụ bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH với xây dựng, phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, đối ngoại. Đại hội XII khẳng định: “Kết hợp chặt chẽ kinh tế, văn hóa, xã hội với quốc phòng, an ninh và quốc phòng, an ninh với kinh tế, văn hóa, xã hội trong từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, chú trọng vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo. Khắc phục triệt để những sơ hở, thiếu sót trong việc kết hợp kinh tế và quốc phòng, an ninh tại các địa bàn, nhất là địa bàn chiến lược. Kết hợp chặt chẽ giữa quốc phòng, an ninh và đối ngoại; tăng cường hợp tác quốc tế về quốc phòng, an ninh”⁽²⁶⁾. Vấn đề này đã được phát triển toàn diện hơn tại Đại hội XIII: “Kết hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa kinh tế, văn hóa, xã hội, đối ngoại với quốc phòng, an ninh và giữa quốc phòng, an ninh với kinh tế, văn hóa, xã hội và đối ngoại”_⁽²⁷⁾. Điểm mới là đặt vấn đề “đối ngoại” cùng với “kinh tế, văn hóa, xã hội” khi kết hợp với quốc phòng, an ninh (trong đó đã gồm vấn đề ANQG và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội). Điều này có nghĩa là cần phải cân nhắc, tính toán cùng lúc các vấn đề kinh tế, văn hóa, xã hội, đối ngoại khi giải quyết các yêu cầu, nhiệm vụ bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH. Đại hội XII xác định sự kết hợp “chặt chẽ”. Trong tình hình mới, phải kết hợp “hiệu quả” để không lãng phí các nguồn lực xây dựng, bảo vệ Tổ quốc. Đại hội XII chỉ xác định sự kết hợp chặt chẽ kinh tế, văn hóa, xã hội với quốc phòng, an ninh và quốc phòng, an ninh với kinh tế, văn hóa, xã hội trong “từng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, chú trọng vùng sâu, vùng xa, biên giới, biển, đảo” và “kết hợp kinh tế và quốc phòng, an ninh tại các địa bàn, nhất là địa bàn chiến lược”.

 

    Đến Đại hội XIII đã phát triển, nâng tầm tư duy toàn diện hơn về vấn đề này và đặt ra yêu cầu phải kết hợp an ninh, quốc phòng với kinh tế, văn hóa, xã hội, đối ngoại trong “Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, Chiến lược bảo vệ Tổ quốc” và “trong từng địa phương, vùng, địa bàn chiến lược và trong từng nhiệm vụ, chương trình, kế hoạch cụ thể”⁽²⁸⁾.

 

    Đặc biệt, thực hiện chủ trương xây dựng xã hội số, nền kinh tế số thì cần phải kết chặt chẽ giữa nhiệm vụ phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, khoa học - công nghệ, đối ngoại với nhiệm vụ bảo vệ ANQG và bảo đảm TTATXH trên không gian mạng theo tinh thần Nghị quyết về Chiến lược An ninh mạng quốc gia năm 2018.

 

    Thứ năm, quan điểm, chủ trương về “an ninh con người” trong bảo vệ an ninh quốc gia và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội. “An ninh con người” được đề cập lần đầu tiên tại Đại hội XIII: “Tài năng, trí tuệ, phẩm chất của con người Việt Nam là trung tâm, mục tiêu và là động lực phát triển quan trọng của đất nước”⁽²⁹⁾. Đây là đột phá trong tư duy của Đảng dựa trên cơ sở nhận thức đúng đắn về vị trí, vai trò của nhân dân trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Chỉ khi nào người dân được sống bình yên, ấm no, hạnh phúc, được tạo điều kiện để học tập, nghiên cứu, cống hiến cho xã hội thì đất nước mới cường thịnh. Đại hội XIII đã khẳng định: “Chú trọng an ninh, an toàn là một trong những yếu tố hàng đầu trong cuộc sống của người dân”⁽³⁰⁾; “Lấy bảo vệ môi trường sống và sức khỏe của nhân dân là mục tiêu hàng đầu”⁽³¹⁾. Để bảo đảm “an ninh con người”, Đại hội XIII đã đưa ra giải pháp: “Thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội; xây dựng môi trường văn hóa, đạo đức xã hội lành mạnh, văn minh; chú trọng nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, chất lượng dân số, gắn dân số với phát triển; quan tâm đến mọi người dân, bảo đảm chính sách lao động, việc làm, thu nhập, thực hiện tốt phúc lợi xã hội, an sinh xã hội. Không ngừng cải thiện toàn diện đời sống vật chất và tinh thần của nhân dân”⁽³²⁾. Điều này nhất quán với quan điểm, giải pháp mà Chiến lược bảo vệ An ninh quốc gia năm 2019 đã nêu về các chỉ số “an ninh, an sinh, an toàn xã hội”. Những chỉ số này luôn gắn liền với cuộc sống của người dân, trong đó bao gồm các vấn đề như: An ninh lương thực; chất lượng cuộc sống; việc làm; chăm sóc y tế; giáo dục, đào tạo; văn hóa tinh thần; không gian sống; khả năng tiếp cận các dịch vụ đô thị, dịch vụ an sinh; an sinh về nhà ở; di chuyển và giao thông công cộng; lương hưu và trợ cấp; an toàn về giảm tội phạm; an toàn về dịch bệnh; an toàn thông tin mạng; an toàn thực phẩm; an toàn môi trường không khí; an toàn nguồn nước; an toàn tài sản; an toàn về quyền riêng tư… Đây là bước đột phá trong tư duy, nhận thức và tầm nhìn của Đảng ta khi đánh giá, nhìn nhận vấn đề “an ninh con người”. Bảo đảm “an ninh con người” là vừa là mục tiêu, động lực to lớn trong sự nghiệp xây dựng, bảo vệ Tổ quốc nói chung và nhiệm vụ bảo vệ ANQG, bảo đảm TTATXH nói riêng. 

 

 

 

TS. Nguyễn Xuân Trường
(Ban Nội chính Trung ương)