1. Nắm chắc tình hình địch, sớm có chủ trương lãnh đạo, chỉ đạo chiến lược đúng đắn, sáng tạo

    Bước vào thu - Đông năm 1953 để cứu vãn tình thế thất bại ở Đông Dương, thực dân Pháp và can thiệp Mỹ đã cho ra đời Kế hoạch Nava tăng viện lớn về binh lực và chi phí chiến tranh, mưu toan trong vòng 18 tháng sẽ tiêu diệt phần lớn bộ đội chủ lực của ta, kiểm soát lãnh thổ Việt Nam và bình định cả Nam Đông Dương. Kế hoạch Nava là nỗ lực cuối cùng của thực dân Pháp và can thiệp Mỹ nhằm giành lại thế chủ động có tính quyết định về quân sự trên chiến trường, làm cơ sở cho một giải pháp chính trị có lợi cho chúng. Để đạt được mục tiêu đó, thực dân Pháp và đế quốc Mỹ đã lập kế hoạch đến năm 1954 quân chủ lực Pháp sẽ lên tới 7 sư đoàn cơ động chiến lược, với 27 binh đoàn được trang bị hiện đại tạo thành quả đấm thép trên chiến trường Việt Nam và Đông Dương.

    Trước những âm mưu, thủ đoạn hoạt động của thực dân Pháp, ngày 09/11/1953, Bộ Chính trị họp và ra Chỉ thị “Về tích cực chuẩn bị phá âm mưu địch đánh ra vùng tự do” do tổng Bí thư trường Chinh ký. Chỉ thị nêu rõ: “Việc phục vụ tiền tuyến và việc chuẩn bị để phá âm mưu địch đánh ra vùng tự do là hai nhiệm vụ chiến lược trọng yếu cấp thiết hơn hết và quan hệ mật thiết với nhau. Do đó, trong việc phân phối lực lượng, phân phối cán bộ, khi địch chưa đánh ra, nếu gặp khó khăn phải đặt việc phục vụ tiền tuyến lên trên hết”⁽¹⁾.

Đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương và Đoàn công tác thăm Khu tưởng niệm Đại tướng Võ Nguyên Giáp và Sở Chỉ huy Chiến dịch Điện Biên Phủ (ảnh Đặng Phước)

    Hai là, nét độc đáo về sự lãnh đạo, chỉ đạo tạo và nắm thời cơ, giành thắng lợi quyết định trong trận quyết chiến chiến lược. Khi tướng Nava và bộ chỉ huy quân đội viễn chinh Pháp cho quân ồ ạt nhảy dù xuống Điện Biên Phủ, xây dựng phòng tuyến Điện Biên Phủ thành một tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương. Để tạo và nắm thời cơ giành thắng lợi, Bộ Chính trị và Bộ tổng chỉ huy của ta với tầm nhìn chiến lược đã chuyển hướng chiến lược tiến hành bao vây Điện Biên Phủ, buộc bộ chỉ huy quân Pháp phải điều động hầu hết lực lượng chủ lực ra tăng cường. Cùng với nghệ thuật tạo và nắm thời cơ, ta bí mật tiến công lên tây Bắc, tạo thế bất ngờ, đẩy mạnh chiến tranh du kích ở vùng sau lưng địch; đồng thời nắm thời cơ khi địch sơ hở, nơi địch tương đối yếu mà đánh, kiên quyết buộc địch phải phân tán, bị động đối phó, ta kết hợp tiêu diệt sinh lực địch, vừa đánh địch, vừa bồi dưỡng lực lượng ta.

    Theo phương hướng chiến lược và tư tưởng chỉ đạo tác chiến chiến lược đã được xác định, ta sử dụng một số đơn vị chủ lực nhỏ, tinh nhuệ mở các cuộc tiến công trên các hướng quan trọng đánh vào các nơi địch mỏng, yếu, có nhiều sơ hở, nhưng lại có vị trí chiến lược mà địch không thể bỏ qua. Trước nguy cơ bị uy hiếp ở những hướng, những khu vực chiến lược, buộc địch phải phân tán điều động tới 70 tiểu đoàn trong tổng số 80 tiểu đoàn cơ động ra các chiến trường trên toàn Đông Dương. Ta đã thành công trong việc điều động phân tán địch. Chọn Điện Biên Phủ là chọn hướng, chọn thời cơ, địa bàn mục tiêu chính xác cho cách đánh của quân ta. 

    Ba là, sự lãnh đạo, chỉ đạo sắc bén về tập trung lực lượng giành thắng lợi trong trận quyết chiến chiến lược. Khi quân Pháp đã xây dựng khu vực lòng chảo Điện Biên Phủ thành tập đoàn cứ điểm mạnh nhất Đông Dương; với 49 cứ điểm hình thành ba khu vực phòng ngự liên hoàn, từng cứ điểm có hệ thống lô cốt, chiến hào, hầm ngầm kiên cố với hệ thống hỏa lực mạnh, được tổ chức thành nhiều cụm cứ điểm - “trung tâm đề kháng theo kiểu phức tạp” vừa có khả năng phòng ngự độc lập khá mạnh, vừa tạo thế phòng ngự liên hoàn thành nhiều tầng, nhiều hướng khó chia cắt, tập đoàn cứ điểm còn có sân bay, kho tàng, lại được liên kết chặt chẽ, tổ chức thành ba phân khu: Phân khu phía Bắc gồm cứ điểm vòng ngoài là đồi Độc Lập, đồi Bản Kéo; phân khu trung tâm Mường Thanh, Điện Biên Phủ; phân khu phía nam là Hồng Cúm. Ngoài ra, còn có hệ thống hỏa lực mặt đất và trên không rất mạnh gồm hai tiểu đoàn pháo 105 ly, một đại đội pháo 155 ly, hai đại đội súng cối 120 ly, tổng cộng khoảng 40 nòng pháo và súng cối từ 100 ly trở lên, vì vậy, Điện Biên Phủ được mệnh danh là “Pháo đài bất khả xâm phạm”. Lần đầu tiên trong lịch sử chống giặc ngoại xâm của dân tộc, hơn năm mươi măm ngày đêm, ta đã tập trung được một lực lượng hùng mạnh chưa từng có, đạt được ưu thế áp đảo quân địch, ta tổ chức 4 đại đoàn bộ binh chủ lực (304, 308, 312, 316 và 1 đại đoàn sơn pháo). So với các chiến dịch trước đó ta mới chỉ sử dụng từ 1 đến 2 đại đoàn bộ binh và một đại đoàn công pháo, thì Điện Biên Phủ ta tổ chức, sử dụng và bố trí một lực lượng lớn nhất với chất lượng cao nhất trong toàn bộ cuộc kháng chiến.

    Quyết định tiến công Điện Biên Phủ thực hiện đòn quyết chiến chiến lược tại đây không những thể hiện nét đặc sắc của nghệ thuật chỉ đạo chiến tranh, tạo và nắm thời cơ đánh vào một cứ điểm mạnh của địch. Tiến công  Điện Biên Phủ, đã phát huy được sức mạnh, sở trường của ta, hạn chế được sức mạnh, khoét sâu điểm yếu chí tử của địch. Mặc dù Điện Biên Phủ là một tập đoàn cứ điểm mạnh nhất của quân viễn chinh Pháp, song cách xa hậu phương, dễ bị cô lập, việc ứng cứu, chi viện, giải toả chỉ tiến hành bằng đường không. Về phía ta, lại phát huy được khả năng về lực lượng, phương tiện do tác chiến ở địa hình rừng núi. Chính La-ni-en, thủ tướng Pháp đã phải thừa nhận: “... Kẻ địch với việc điều quân cơ động tài tình, đã buộc chúng ta (chỉ quân Pháp) phải giao chiến ở Điện Biên Phủ, một cuộc giao tranh với tầm quan trọng như vậy... Bộ chỉ huy đã phạm sai lầm ở chỗ tưởng rằng đã thu hút được địch thủ đến một mặt trận mà ưu thế của chúng ta sẽ bảo đảm thắng lợi, trong khi ngược lại, chính đối phương đã lựa chọn địa thế đó”⁽⁷⁾.

    Bốn là, sự lãnh đạo, chỉ đạo phương châm tác chiến phù hợp, chuyển từ phương châm “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc”.  Đây là bài học kinh nghiệm quí giá nhất quyết định trực tiếp đến thắng lợi của Chiến dịch Điện Biên Phủ. từ nghiên cứu, đánh giá tình hình thực tế và so sánh tương quan lực lượng địch, ta trên chiến trường, Bộ tư lệnh chiến dịch đã cân nhắc và rất khó khăn mới đưa ra quyết định chuyển từ phương châm “đánh nhanh, thắng nhanh” sang “đánh chắc, tiến chắc”. 

    Ngày 05/01/1954, Đại tướng Võ Nguyên Giáp lên đường ra mặt trận cùng với bộ phận cơ quan chỉ huy chiến dịch. Trước khi lên đường, Chủ tịch Hồ Chí Minh căn dặn Đại tướng về những trở ngại trong việc chỉ đạo các chiến trường khác khi ở xa Trung ương. Người nhấn mạnh: “Trận này rất quan trọng, phải đánh thắng. Chắc thắng mới đánh, không chắc thắng, không đánh”⁽⁸⁾. Trong quá  trình chuẩn bị và nghiên cứu cách đánh, Bộ Tư lệnh chiến dịch nhận thấy địch đã củng cố, xây dựng nơi đây thành tập đoàn cứ điểm mạnh nên ta không thể “đánh nhanh, giải quyết nhanh”. Vì thế, Bộ tư lệnh Chiến dịch đã kịp thời chuyển phương châm tác chiến sang “đánh chắc, tiến chắc”. 

    Với nét độc đáo, sáng tạo của sự lãnh đạo, chỉ đạo: Đánh chắc, tiến chắc được thực hiện theo lối đánh gần độc đáo. Đó là cách đánh của nghệ thuật quân sự Việt Nam được thể hiện theo cách: Vây, lấn, tấn, diệt, chia cắt quân địch để có điều kiện tiêu diệt nhiều sinh lực của chúng. thực hiện sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh về “đánh chắc, tiến chắc”, quân ta đã thực hiện bao vây, chia cắt từng bộ phận, tiêu diệt từng cứ điểm, cụm cứ điểm ngoại vi, trước hết là trên các điểm cao khống chế phía Bắc, rồi phía Đông, đánh chắc “bóc vỏ” từ ngoài vào, từng bước mở đường tiến xuống cánh đồng Mường thanh, bao vây, tiếp cận và uy hiếp ngày càng sâu, càng mạnh vào trung tâm phòng ngự của địch; cuối cùng dứt điểm bằng cuộc tập trung lực lượng tổng công kích vào phân khu trung tâm của tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ, giành thắng lợi hoàn toàn. Để đánh chắc, tiến chắc ta bố trí thế trận vững chắc, hiểm hóc, liên hoàn bám sát, đánh gần, quân ta không chỉ “vây chặt, khóa chắc” địch, mà còn hạn chế đến mức thấp nhất việc phát huy thế mạnh của địch là quân số đông, hỏa lực mạnh, công sự vững chắc và khoét sâu chỗ yếu lớn nhất của chúng là ở vào thế bị cô lập, gặp nhiều khó khăn về tiếp tế, tăng viện, từ đó dù cho địch biết trước thất bại mà không có biện pháp nào có thể ứng cứu giải tỏa. Đây là nét độc đáo của nghệ thuật “đánh chắc, tiến chắc” tiêu diệt từng bộ phận quân địch, đập vỡ từng cứ điểm phòng ngự của địch ở Điện Biên Phủ.

Thượng Tướng, TS. Lê Huy Vịnh
(Ủy viên Trung ương Đảng, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng)