Từ đầu nhiệm kỳ Đại hội XIII đến nay, Trung ương Đảng và Bộ Chính trị đã lãnh đạo, chỉ đạo đẩy mạnh đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực một cách quyết liệt, liên tục, không có vùng cấm, không có ngoại lệ. Đã xử lý theo kỷ luật của Đảng và pháp luật của Nhà nước một số cán bộ lãnh đạo, quản lý cấp cao, đương chức, kể cả lãnh đạo chủ chốt, nhằm giữ nghiêm kỷ luật Đảng và phép nước làm cho Đảng lãnh đạo, cầm quyền và cả hệ thống chính trị thật sự trong sạch, vững mạnh. Đó là việc làm cần thiết, kịp thời, quang minh, chính đại, góp phần củng cố niềm tin của cán bộ, đảng viên và nhân dân vào quyết tâm, bản lĩnh của Đảng, không khoan nhượng trước những sai trái, tha hóa, hư hỏng của một số cán bộ, đảng viên. Không một cán bộ, đảng viên nào lại không thấy buồn và đau đớn về những vụ việc đó đã xảy ra thời gian qua, nhưng đều thấy rõ không thể không làm.

    Hành động mạnh mẽ như vậy cũng không sợ kẻ thù lợi dụng, xuyên tạc, vu cáo Đảng, mà trái lại làm cho Đảng ngày càng được thống nhất, mạnh mẽ hơn. Từ thực tiễn công tác cán bộ vừa qua, có thể và cần phải nhấn mạnh một số bài học cần thiết. Cần phải chú trọng hơn nữa việc quản lý, kiểm tra, giám sát cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp chiến lược, tăng cường kiểm soát quyền lực. Đảng phải tăng cường giáo dục nghiêm túc và thiết thực cho cán bộ lãnh đạo, quản lý về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống và phẩm hạnh, danh dự của người cộng sản. Mỗi cán bộ lãnh đạo, quản  lý nhất là ở cấp chiến lược cần phải tự mình đặt lên hàng đầu việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức cách mạng, chống chủ nghĩa cá nhân, giữ gìn chuẩn mực của cán bộ cách mạng, đề cao sự liêm chính. trong mối quan hệ giữa quản lý, kiểm soát, giáo dục của Đảng với tự tu dưỡng, rèn luyện của cán bộ thì tự tu dưỡng, rèn luyện, tự kiểm soát chính mình, tránh xa cái xấu, cái sai có ý nghĩa quyết định.

Đồng chí Phan Đình Trạc, Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Nội chính Trung ương, Thường trực Tiểu ban Văn kiện, Trưởng Đoàn khảo sát Tiểu ban Văn kiện Đại hội XIV của Đảng phát biểu tại buổi làm việc với Ban Thường vụ Tỉnh ủy Quảng Nam, ngày 14/6/2024. (Ảnh BND)

     Với vai trò của một Đảng duy nhất lãnh đạo và cầm quyền, thực tiễn cho thấy, sự kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng đối với từng tổ chức đảng và cán bộ, đảng viên có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, có như thế mới kiểm soát được quyền lực. Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “tiếp tục xây dựng, hoàn thiện các quy định, quy chế nhằm giữ nghiêm kỷ luật, kỷ cương, nâng cao chất lượng, hiệu lực, hiệu quả công tác kiểm tra, giám sát”⁽¹⁾. 

    Những sai phạm của cán bộ lãnh đạo, quản lý vừa qua đều có điểm chung là từ vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, lợi dụng quyền hạn, chức vụ trong khi thi hành công vụ để trục lợi, đều có biểu hiện tham nhũng, hối lộ…; vi phạm những điều đảng viên không được làm và trách nhiệm nêu gương hoặc tha hóa về đạo đức, lối sống. Có người sai phạm kéo dài rất nhiều năm mới bị các cơ quan kiểm tra, điều tra của Đảng, Nhà nước phát hiện và xử lý. Nếu không bị phát hiện thì họ vẫn tiếp tục giấu giếm và lừa dối Đảng và nhân dân để tiếp tục thăng tiến. Đó là điều nguy hại đến sự tồn vong của Đảng và chế độ XHCN.

    Thấy rõ sự nguy hại đó, Đại hội XIII của Đảng nêu rõ: “triển khai quyết liệt, thường xuyên, toàn diện, đồng bộ công tác kiểm tra, giám sát, kỷ luật đảng, phục vụ thực hiện nhiệm vụ chính trị, công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng trong sạch, vững mạnh. Tập trung kiểm tra, giám sát tổ chức đảng, người đứng đầu, cán bộ chủ chốt ở những nơi dễ xảy ra vi phạm, nơi có nhiều bức xúc nổi cộm, dư luận quan tâm; xử lý kịp thời, kiên quyết, triệt để, đồng bộ, nghiêm minh các tổ chức đảng, đảng viên vi phạm. Tăng cường quản lý kiểm tra, giám sát cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý chủ chốt các cấp để kịp thời phát hiện, ngăn chặn từ xa, từ đầu, giải quyết từ sớm, không để vi phạm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn, kéo dài và lan rộng. Đẩy mạnh kiểm tra, giám sát của tổ chức đảng cấp trên đối với cấp dưới”⁽²⁾. 

    Kết quả xử lý cán bộ lãnh đạo, quản lý theo kỷ luật của Đảng, pháp luật của Nhà nước vừa qua là từ tư tưởng chỉ đạo đúng đắn của Đại hội XIII và quyết tâm lãnh đạo của Bộ Chính trị và đồng chí Tổng Bí thư, với sự vào cuộc mạnh mẽ của các cơ quan kiểm tra, nội chính, điều tra và sự ủng hộ của cán bộ, đảng viên toàn Đảng và Nhân dân. Để có được những cán bộ lãnh đạo, quản lý thật sự có trí tuệ, đạo đức, thật sự liêm chính, hết lòng vì nước, vì dân, đòi hỏi công tác cán bộ phải được thực hiện nghiêm túc, cẩn trọng theo tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đại hội XIII: Công tác cán bộ là then chốt trong xây dựng Đảng. Các bước của công tác cán bộ từ quy hoạch, lựa chọn, đào tạo, bồi dưỡng, sử dụng, luân chuyển đến chính sách cán bộ phải được thực hiện chặt chẽ, nghiêm cẩn và chính xác. Hồ Chí Minh từng nêu rõ, “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc, muôn việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém. Vì vậy, Đảng phải nuôi dạy cán bộ, như người làm vườn vun trồng những cây cối quý báu. Phải trọng nhân tài, trọng cán bộ, trọng mỗi một người có ích cho công việc chung của chúng ta”⁽³⁾. 

    Thấm nhuần chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong công cuộc đổi mới, Đảng chú trọng đặc biệt việc lựa chọn, đào tạo, bố trí đội ngũ cán bộ trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, quân sự, ngoại giao, văn hóa, xã hội. Có đội ngũ cán bộ tốt trở thành một nhân tố quan trọng quyết định thắng lợi của sự nghiệp đổi mới. Tuy vậy, vẫn có một bộ phận cán bộ, đảng viên suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống làm ảnh hưởng đến vai trò, uy tín của Đảng. trong tình hình như thế, việc lựa chọn và bố trí đúng cán bộ lãnh đạo, quản lý càng có tầm quan trọng đặc biệt và bắt đầu từ sự đánh giá đúng cán bộ. tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng nhiều lần nói về nhìn nhận, đánh giá đúng cán bộ. Phải “có con mắt tinh đời”, “đừng thấy đỏ tưởng là chín” vẫn có cán bộ “đỏ vỏ xanh lòng”. Tổng Bí thư cũng nêu quan điểm chỉ đạo là không để lọt vào trung ương và các cấp ủy những người có dấu hiệu hay liên quan tới tham nhũng, tiêu cực.

    Rõ ràng, cần phải làm tốt hơn, chặt chẽ hơn để không để lọt vào các cơ quan lãnh đạo những người không xứng đáng. Thực tiễn lãnh đạo và cầm quyền của Đảng cho thấy sự tự tu dưỡng, rèn luyện của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý có tầm quan trọng đặc biệt. Nếu không tự tu dưỡng, rèn luyện, không tự kiểm soát bản thân thì không có đội ngũ cán bộ lãnh đạo tốt.

    Vì sao vừa qua có nhiều cán bộ, nhất là cán bộ lãnh đạo cấp cao sai phạm phải xử lý, có phải do lựa chọn sai không? Điều đó có một phần đúng, nhưng chủ yếu là do thiếu tu dưỡng, rèn luyện của người cán bộ lãnh đạo. Khi quy hoạch, lựa chọn bố trí vào vị trí lãnh đạo, họ là cán bộ tốt, xứng đáng, nhưng khi đã ở vào vị trí lãnh đạo, họ bị quyền lực và những tham muốn hưởng thụ vật chất làm cho tha hóa, suy thoái, biến chất, phạm vào chủ nghĩa cá nhân, hư hỏng.   

    Những người tự đánh giá mình quá cao, Hồ Chí Minh gọi đó là những người có “Óc lãnh tụ”, làm được một vài việc “đã cho mình là tài giỏi lắm rồi, anh hùng lắm rồi, đáng làm lãnh tụ rồi”, “từ xưa đến nay, quần chúng không bao giờ tin cậy và yêu mến những kẻ tự cao, tự đại, những kẻ có óc lãnh tụ, tự xưng ta đây là anh hùng, lãnh tụ”⁽⁴⁾. 

    Trong điều kiện xây dựng, bảo vệ tổ quốc, phát triển đất nước theo con đường XHCN, hội nhập quốc tế, phát triển khoa học công nghệ hiện nay, Đảng và nhân dân rất cần có nhiều cán bộ lãnh đạo, quản lý tài ba, thao lược, thật sự là nhân tài của Đảng, của dân tộc. Càng tài cao, càng phải có đức sáng, khiêm tốn, khiêm nhường, hết lòng vì Đảng, vì nước, vì dân, thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng theo tấm gương của Bác Hồ. Hồ Chí Minh đòi hỏi mọi cán bộ, đảng viên, nhất là người lãnh đạo chủ chốt phải cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Phải chống những thói xấu: Lười biếng, gian giảo, tham ô và những thói xấu khác. Người yêu cầu cán bộ cách mạng phải luôn luôn rèn luyện theo những đức tính tốt: Nhân, Nghĩa, trí, Dũng, Liêm, không tham địa vị, tiền tài, không ham người tâng bốc mình. Chủ tịch Hồ Chí Minh thường xuyên nhắc nhở, để trở thành người cách mạng, cùng với tiếp nhận sự giáo dục, huấn luyện, quản lý theo kỷ luật của Đảng, mỗi người phải tự giác rèn luyện, tránh xa mọi sự cám dỗ, phải “ít lòng tham muốn vật chất”; không được tự cho mình có hành vi trái phép, Cậy thế, Hủ hóa, tư túng, Chia rẽ, Kiêu ngạo. Chớ nghĩ rằng, mình có chức vụ “là thần thánh rồi”, cử chỉ lúc nào cũng vác mặt “quan cách mạng”. Ai cũng có lúc phạm sai lầm. “Chúng ta không sợ sai lầm, nhưng đã nhận biết sai lầm thì phải ra sức sửa chữa”⁽⁵⁾. Ai không phạm những lầm lỗi thì chú ý tránh đi.

    Tự tu dưỡng, rèn luyện phải là việc làm thường xuyên, nghiêm túc, không chủ quan. Hiện nay, Đảng nhấn mạnh việc cán bộ tự soi, tự sửa. Làm tốt điều đó sẽ không tích tụ khuyết điểm nhỏ thành sai lầm lớn. Tự phê bình là vũ khí hữu hiệu để cán bộ tránh được khuyết điểm, sai lầm. tự mình luôn luôn kiểm soát nhận thức và hành vi của chính mình, đó là điều rất quan trọng để tránh được mọi lỗi lầm. Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng: “Người đảng viên, người cán bộ tốt muốn trở nên người cách mạng chân chính, không có gì là khó cả. Điều đó hoàn toàn do lòng mình mà ra”⁽⁶⁾.

    Trong sự nghiệp giải phóng dân tộc và kháng chiến cứu nước, sự tu dưỡng, rèn luyện của cán bộ, đảng viên là ý chí đấu tranh kiên cường, bất khuất vì lý tưởng cách mạng, độc lập, tự do cho tổ quốc, đồng bào; là đức hy sinh, kể cả hy sinh tính mạng vì Đảng, vì dân và dù phải trải qua khó khăn, gian khổ, lâu dài vẫn vững tin ở thắng lợi cuối cùng. Thực hiện lời nhắn gửi của đồng chí Tổng Bí thư Trần  Phú: “Hãy giữ vững chí khí chiến đấu”.

    Đảng lãnh đạo cách mạng XHCN và công cuộc đổi mới, phát triển đất nước, bảo vệ vững chắc tổ quốc đặt ra những yêu cầu mới về rèn luyện và tu dưỡng của cán bộ, đảng viên. Đó là tuyệt đối trung thành với lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, kiên định con đường cách mạng mà Đảng, Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn vì mục tiêu cao cả độc lập dân tộc và CNXH, phấn đấu cho dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Với sự phát triển nền kinh tế thị trường định hướng XHCN, cuộc sống vật chất, văn hóa, tinh thần có nhiều biến đổi, lại có ảnh hưởng của hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa, đã có nhiều cái tốt, tích cực, nhưng cũng không ít những cái xấu, tiêu cực xuất hiện. Điều đó càng đòi hỏi sự tu dưỡng, rèn luyện của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý, nghiêm túc hơn, khó khăn hơn mới có thể vượt qua được thách thức, tham muốn và sự cám dỗ.

    Thấy rõ điều đó, Đại hội XIII của Đảng chủ trương: “Xây dựng các chuẩn mực đạo đức làm cơ sở cho cán bộ, đảng viên tự điều chỉnh hành vi ứng xử trong công việc hằng ngày. Đẩy mạnh giáo dục đạo đức cách mạng, làm cho mỗi cán bộ, đảng viên thấy rõ bổn phận và trách nhiệm của mình, luôn vững vàng trước khó khăn, thách thức và không bị cám dỗ bởi vật chất, tiền tài, danh vọng. Nâng cao ý thức tu dưỡng, rèn luyện và thực hành đạo đức cách mạng. Tăng cường đấu tranh chống các quan điểm, hành vi phản đạo đức, phi đạo đức. Cổ vũ, biểu dương các gương sáng đạo đức, tạo ảnh hưởng sâu rộng trong Đảng và ngoài xã hội”⁽⁷⁾. 

    Hiện nay, tình trạng một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo, quản lý suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” vẫn chưa được ngăn chặn, đẩy lùi, vẫn có một số cán bộ, nhất là cán bộ cao cấp sai phạm đến mức phải xử lý theo kỷ luật của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Cần thiết phải tăng cường mạnh mẽ hơn việc giáo dục đạo đức cách mạng, xác định rõ những chuẩn mực đạo đức bắt buộc mọi cán bộ, đảng viên phải tuân thủ, mọi sai phạm phải được xử lý kịp thời, không để sai phạm kéo dài, từ khuyết điểm nhỏ tích tụ thành sai phạm lớn, trở thành tội phạm. Điều đó đặt ra nhiệm vụ rất nặng nề của các cơ quan kiểm tra, nội chính, bảo vệ chính trị nội bộ của Đảng, cơ quan thanh tra và cơ quan điều tra. Làm sao để mọi sai phạm, khuyết điểm đều được kịp thời phát hiện và xử lý. Tăng cường giáo dục, ngăn chặn từ sớm để cán bộ tránh được sai phạm.

    Cần thấy rõ những cán bộ bị xử lý vừa qua, đâu là sai phạm về tư tưởng chính trị, đâu là sai phạm về đạo đức, lối sống. Người suy thoái về tư tưởng chính trị nghĩa là phai nhạt lý tưởng cách mạng, xa rời chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, làm trái Cương lĩnh, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước và sẽ dẫn tới “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, cơ hội chính trị, đối lập với Đảng, Nhà nước, nhân dân và đất nước. Điều đó nguy hại đến sự tồn vong của Đảng và chế độ. Người suy thoái về đạo đức, lối sống nghĩa là không giữ được cần, kiệm, liêm, chính, sống buông thả, hưởng thụ, sa vào tham nhũng, quan liêu, xa dân, lãng phí. Sự suy thoái về đạo đức, lối sống kéo dài cũng có thể chuyển thành suy thoái về tư tưởng chính trị. Những sai phạm đó luôn luôn là đối tượng để kẻ thù lợi dụng, lôi kéo và thực hiện âm mưu “diễn biến hòa bình”. Đó là bài học từ những điều đã xảy ra ở Liên Xô và các nước XHCN Đông Âu trước đây. Đảng Cộng sản Việt Nam đã sớm nhận thức điều đó và hiện nay cần đặc biệt quan tâm.

    Chủ tịch Hồ Chí Minh cho rằng “một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng”. Điều đó cũng có nghĩa một cán bộ, đảng viên, người lãnh đạo mà giấu giếm khuyết điểm của mình cũng là một người hỏng. Bác Hồ dạy, người cán bộ cách mạng không được làm điều gì mờ ám, khuất tất, phải “quang minh chính đại”. Luôn luôn ghi nhớ: “Hạnh dục phương”, nghĩa là đức hạnh phải vuông vắn, ngay thẳng. Phải giữ gìn sự liêm chính.

    Những điều Bác Hồ dạy là rõ ràng, sâu sắc và bản thân Người là tấm gương sáng và chuẩn mực. Cán bộ, đảng viên bao thế hệ đã học và làm theo Bác, để Đảng ta thật sự là đạo đức, là văn minh. Vì sao vẫn có cán bộ, đảng viên, kể cả cán bộ cấp cao, học Bác mà không làm theo Bác. Họ không chịu tu dưỡng, rèn luyện, để chủ nghĩa cá nhân chi phối, mắc vào những sai phạm rất nghiêm trọng. Sai phạm rồi vẫn tìm mọi cách giấu giếm khuyết điểm, để vẫn an toàn thăng tiến. Chỉ khi các cơ quan có trách nhiệm kiểm tra, thanh tra, điều tra chỉ rõ sai phạm thì họ mới thừa nhận lỗi lầm của mình. Nếu không bị phát hiện thì sự việc sẽ đi đến đâu, sự lãnh đạo, quản lý mà họ đảm trách sẽ như thế nào. Chắc hẳn những cán bộ sai phạm sau khi bị xử lý, không thể không hối lỗi về những việc mình đã làm. 

    Có cán bộ cao cấp sai phạm đến mức phải ra tòa và chịu hình phạt của pháp luật, đã có lời xin lỗi Đảng, Nhà nước, nhân dân, dù đó là lời xin lỗi muộn màng. Đảng, Nhà nước, cả hệ thống chính trị tăng cường giáo dục, quản lý cán bộ, đảng viên, kiểm soát tốt quyền lực để cán bộ không có điều kiện, cơ hội mắc vào sai phạm, thậm chí là tội phạm. Đó là điều đặc biệt quan trọng trong công tác cán bộ, bảo đảm để công tác cán bộ là then chốt trong xây dựng Đảng. Mặt khác, mỗi cán bộ, đảng viên, người lãnh đạo không ngừng tự tu dưỡng, rèn luyện bản thân, thấm nhuần sâu sắc chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, kỷ luật của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. tự mình rèn luyện, nâng cao đạo đức cách mạng, thật sự cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, có lối sống khiêm tốn, giản dị, tránh xa những tham muốn, cám dỗ, nói không với tham nhũng, hối lộ, xa hoa, lãng phí, quan liêu. Nêu cao tinh thần trách nhiệm nêu gương, ghi nhớ những điều đảng viên không được làm, phấn đấu theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh. Chú trọng kiểm soát bản thân theo những chuẩn mực đạo đức của Đảng, theo khuôn khổ cần thiết, nhận rõ cuộc sống bao giờ cũng có những giới hạn không được vượt qua, đó là “ngưỡng” và “chớn”. Không chủ quan, bất cần để dẫn tới hành vi “quá chớn” và “vượt ngưỡng”. Không vì những tham muốn tiền bạc, vật chất để đánh mất danh dự, đức hạnh và cả sự nghiệp.

    Trong khi xử lý có tình, có lý đối với những cán bộ mắc sai lầm, khuyết điểm, cần đặc biệt coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý các cấp, nhất là cấp chiến lược có trình độ trí tuệ cao, đạo đức cách mạng trong sáng ngang tầm nhiệm vụ và mục tiêu xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước. Làm sao cho nhân tài trong Đảng ngày càng đông đảo. Đại hội XIII của Đảng nhấn mạnh: “Xây dựng đội ngũ cán bộ, trước hết là người đứng đầu có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đạo đức trong sáng, năng lực nổi bật, dám nghĩ, dám nói, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám đổi mới sáng tạo, dám đương đầu với khó khăn, thử thách, dám hành động vì lợi ích chung, có uy tín cao và thực sự tiên phong, gương mẫu, là hạt nhân đoàn kết”⁽⁸⁾.

PGS. TS. Nguyễn Trọng Phúc
(Nguyên Viện trưởng Viện Lịch sử Đảng, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh)