50 năm Ban Nội chính Trung ương: Kết quả và bài học kinh nghiệm

 

    Năm là, hoàn thành tốt vai trò Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo 79 (trước đây) và Cơ quan Thường trực của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN (hiện nay)

 

    Nhìn lại 5 thập kỷ qua cho thấy, mỗi một giai đoạn cách mạng, Ban Nội chính Trung ương đều được giao là cơ quan thường trực, giúp việc cho một Ban Chỉ đạo, cụ thể là:

 

    Sau khi Ban Bí thư có quyết định về chức năng, nhiệm vụ của Ban Nội chính Trung ương (số 48-QĐ/TW ngày 17-9-1979), thì ngày 1011-1979 Bộ Chính trị đã ban hành Chỉ thị số 81-CT/TW về thực hiện nhiệm vụ đấu tranh khắc phục các hiện tượng tiêu cực trong xã hội. Năm 1979, Ban Bí thư đã thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương đấu tranh chống ăn cắp, hối lộ, ức hiếp quần chúng (gọi tắt là Ban Chỉ đạo  79), Ban Nội chính Trung ương được phân công là Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo. Ban đầu, nhiệm vụ chủ yếu của Ban 79 là chống tiêu cực xã hội là tệ ăn cắp, hối lộ, ức hiếp quần chúng; thời gian sau bổ sung thêm nhiệm vụ là chống buôn lậu.

 

    Năm 2007, khi thành lập Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN thì Văn phòng Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN là cơ quan giúp việc cho Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN. Với chức năng của mình Văn phòng Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN đã theo dõi, đôn đốc xử lý nhiều vụ việc, vụ án quan trọng, phức tạp mà xã hội quan tâm.

 

    Từ năm 2013 đến nay, sau khi được tái lập, Ban Nội chính Trung ương được giao nhiệm vụ là Cơ quan Thường trực của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN. Ban Nội chính Trung ương đã chủ động tham mưu cho Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN chọn những lĩnh vực trọng tâm, những khó khăn, vướng mắc, trong công tác PCTN để tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, như: (1) Tham mưu lựa chọn các vụ án, vụ việc tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận quan tâm đưa vào diện theo dõi, chỉ đạo, tập trung chỉ đạo tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ điều tra, xử lý ở 03 cấp độ (cấp độ Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo; cấp độ Ban Nội chính Trung ương theo dõi, đôn đốc; cấp độ tỉnh ủy, thành ủy chỉ đạo, xử lý). 03 năm qua, Ban Nội chính Trung ương đã tham mưu, đề xuất đưa 243 vụ việc, vụ án vào diện theo dõi, chỉ đạo cả 3 cấp độ. Trong đó, có 19 vụ án, 06 vụ việc thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo (đến nay khởi tố thành 31 vụ án); 29 vụ án, 05 vụ việc thuộc diện Ban Nội chính Trung ương theo dõi, đôn đốc; 90 vụ án, 94 vụ việc thuộc diện các tỉnh ủy, thành ủy chỉ đạo xử lý.

 

    Sau khi đưa vào diện theo dõi, chỉ đạo, các vụ án, vụ việc được khẩn trương điều tra và đưa ra xét xử nghiêm minh, theo đúng quy định của pháp luật, có tác dụng cảnh tỉnh, răn đe, ngăn chặn tham nhũng, củng cố niềm tin của nhân dân với Đảng và Nhà nước (trong các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo, đến nay đã xét xử sơ thẩm 14 vụ/149 bị cáo, tuyên phạt 07 bị cáo với 08 án tử hình;13 bị cáo với 14 mức án tù chung thân; 02 bị cáo tù 30 năm; 126 bị cáo tù có thời hạn từ 02 năm đến 25 năm). Đặc biệt, qua theo dõi, Ban Nội chính Trung ương đã phối hợp tham mưu Ban Chỉ đạo chỉ đạo đưa 08 vụ án tham nhũng đặc biệt nghiêm trọng, phức tạp xét xử trước Đại hội XII; (2) Chủ động tham mưu Ban Chỉ đạo tăng cường kiểm tra, giám sát, đôn đốc công tác PCTN, nhất là kiểm tra, giám sát việc thanh tra vụ việc, khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử các vụ án tham nhũng (trong 03 năm, đã tham mưu, đề xuất Ban Chỉ đạo thành lập 25 Đoàn kiểm tra, giám sát, đôn đốc công tác PCTN tại 15 Đảng ủy, Ban cán sự đảng bộ, ngành Trung ương và 29 ban thường vụ các tỉnh ủy, thành ủy); (3) Tham mưu, đề xuất Ban Chỉ đạo chọn một số khâu khó khăn, vướng mắc trong công tác PCTN để tập trung chỉ đạo tháo gỡ, như: Vấn đề cho hưởng án treo; vướng mắc trong công tác giám định tư pháp; nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng; nâng cao hiệu quả công tác phối hợp giữa các cơ quan chức năng trong đấu tranh phòng, chống tham nhũng; (4) Chỉ đạo, hướng dẫn các ngành, địa phương trong xử lý những khó khăn, vướng mắc liên quan đến công tác phòng, chống tham nhũng, nhất là xử lý các khó khăn, vướng mắc trong các vụ án, vụ việc tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận quan tâm; phát hiện, đề xuất, hướng dẫn xử lý các vụ án, vụ việc có biểu hiện oan, sai (phát hiện và tham mưu chỉ đạo xử lý 04 vụ án hình sự, 10 vụ án về dân sự có biểu hiện oan sai, vi phạm pháp luật);

 

    Có thể nói, bảo đảm sự ổn định của đất nước trên mọi lĩnh vực chính trị, kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, tạo cơ sở vững chắc cho công cuộc xây dựng và phát triển của đất nước trong các giai đoạn đầy biến động của cách mạng là kết quả của sự nỗ lực chung của cả hệ thống chính trị, trong đó Ban Nội chính Trung ương có một vai trò rất quan trọng.

 

    2. Những bài học kinh nghiệm

 

    Thứ nhất là, cần thống nhất quan điểm, nhận thức về vị trí, vai trò của tổ chức tham mưu giúp Trung ương Đảng về công tác nội chính

 

    Sự ra đời, xây dựng và phát triển của ngành Nội chính Đảng nói chung và Ban Nội chính Trung ương nói riêng là một bước sáng tạo trong nghệ thuật lãnh đạo của Đảng ta. Bởi lẽ, công tác nội chính của Đảng tồn tại cùng với công tác nội chính của Nhà nước; các ban nội chính của Đảng cùng tồn tại với các cơ quan nội chính nhà nước. Tuy hai mà là một, tức là chức năng, nhiệm vụ khác nhau, nhưng cùng một mục tiêu nhằm đạt hiệu quả cao nhất về công tác nội chính dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đây chính là bí quyết bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện, trực tiếp đối với lĩnh vực công tác nội chính - một lĩnh vực quan trọng liên quan đến sự tồn vong của Nhà nước và chế độ ta. Có nhiều ý kiến cho rằng, hình thức và tổ chức của ngành Nội chính Đảng hiện nay là trùng lặp, chồng chéo. Tuy nhiên, thực tiễn 50 năm qua đã khẳng định rằng, không có sự chồng chéo vì giữa cơ quan tham mưu của Đảng với các cơ quan Nhà nước có chức năng, nhiệm vụ khác nhau. Mối quan hệ giữa cơ quan nội chính của Đảng với cơ quan nội chính của Nhà nước thông qua tổ chức đảng trong các cơ quan đó; không can thiệp tính độc lập của các cơ quan chức năng Nhà nước. Sự lãnh đạo của Đảng chính là bảo đảm tính độc lập của các cơ quan chức năng nhà nước theo quy định của pháp luật được thực hiện đầy đủ nhất. Mặt khác, hoạt động của ngành Nội chính Đảng và tổ chức đảng trong các cơ quan nội chính nhà nước được gắn bó chặt chẽ, phối hợp đồng bộ trên cơ sở các quy chế được quy định rõ ràng. Lãnh đạo ngành Nội chính Đảng và lãnh đạo các cơ quan nội chính Nhà nước thường xuyên hợp tác chặt chẽ trong thực hiện nhiệm vụ và nghiên cứu đề xuất để Bộ Chính trị, Ban Bí thư ban hành các chỉ thị, nghị quyết lãnh đạo công tác nội chính một cách kịp thời.

 

    Từ những lý do trên, việc thiết lập một cơ quan tham mưu, giúp Đảng bảo đảm sự lãnh đạo đối với chính quyền là một việc tất yếu, không thể thiếu. Cần nhận thức đúng và kiên trì quan điểm này trong mọi tình huống; hết sức tránh mọi sự thay đổi, xáo trộn về mô hình tổ chức.

 

    Thứ hai là, không ngừng củng cố, bổ sung, hoàn thiện về chức năng, nhiệm vụ, tổ chức cán bộ của cơ quan tham mưu, giúp việc nhằm đáp ứng yêu cầu đặt ra

 

    Thực tế 50 năm qua đã khẳng định rằng, tuy mô hình tổ chức, tên gọi có thể thay đổi, nhưng chức năng tham mưu, giúp việc về công tác nội chính và PCTN thì không mất đi. Việc sáp nhập, lắp ghép vào tổ chức này hay tổ chức khác chẳng những không những không tinh giản được biên chế, mà còn tạo ra lỗ hổng lớn trong bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng với chính quyền và nhà nước.

 

    Thực tiễn cũng cho thấy, 50 năm qua mặc dù với 08 lần thay đổi, chức năng, nhiệm vụ, nhưng phạm vi hoạt động của Ban Nội chính Trung ương ngày càng được mở rộng trên nhiều lĩnh vực. Điều này càng chứng tỏ vai trò, vị trí quan trọng của cơ quan tham mưu, giúp việc cho Đảng về công tác nội chính.

 

    Thứ ba là, muốn tồn tại, phát triển, trước hết phải tự khẳng định mình; chủ động nỗ lực phấn đấu vươn lên, không thụ động, trông chờ hoặc ỷ lại

   

    Ngay từ khi thành lập Ban Pháp chế Trung ương - tổ chức tiền thân của Ban Nội chính Trung ương, mặc dù không được giao nhiệm vụ kiểm tra việc thực thi chính sách. Tuy vậy, để ban hành Chương trình xây dựng pháp luật, cần phải biết thực tiễn công tác pháp luật và thực hiện pháp luật thế nào?. Vì thế, Ban Pháp chế chủ động triển khai một số hoạt động theo dõi, kiểm tra việc thực thi chính sách, pháp luật. Khi Quyết định của Bộ Chính trị số 48-QĐ/TW ngày 17-91979 ban hành, nhiệm vụ này trở thành thường xuyên, quan trọng của Ban Nội chính Trung ương. Một số nhiệm vụ khác trong các giai đoạn tiếp theo, cũng đã xuất phát từ thực tiễn. Vì thế, nhiệm vụ của Ban Nội chính không ngừng tăng lên (có giai đoạn lên tới 12 nhiệm vụ). Những kết quả đó, được Đảng, Nhà nước và nhân dân ghi nhận, đánh giá cao.

 

    Thứ tư là, coi trọng và đặt công tác nghiên cứu lên hàng đầu, bởi lẽ, chỉ có đi sâu nghiên cứu mới có được tham mưu, đề xuất đúng và trúng

 

    Ban Nội chính Trung ương qua các thời kỳ đều đã và đang rất quan tâm, đặt nhiệm vụ nghiên cứu, đề xuất là quan trọng hàng đầu. Để công tác tham mưu, đề xuất có hiệu quả, ngoài lực lượng biên chế trong cơ quan làm nòng cốt, Ban Nội chính Trung ương đã và đang tập hợp đội ngũ cộng tác viên là các chuyên gia, nhà khoa học pháp lý có uy tín. Như vậy, tổ chức, hoạt động của Ban Nội chính Trung ương bớt tính hành chính, sự vụ, tập hợp được nhiều trí tuệ làm công tác tham mưu, đề xuất. 

 

    Thứ năm là, cần coi trọng cơ chế dân chủ, phản biện trong tham mưu, đề xuất

 

    Có thể nói, “tham mưu” là một nghề đòi hỏi tính năng động, sáng tạo cao và cũng dễ mắc phải chủ quan, duy ý chí, phiến diện. Do vậy, hơn bất cứ tổ chức nào Ban Nội chính Trung ương cần có cơ chế dân chủ, phản biện và cơ chế này cần phải đặt thành một nguyên tắc trong tổ chức, hoạt động cũng như trong mối quan hệ, lề lối làm việc ở các cấp, kể cả cấp cao nhất. Thực hiện cơ chế này trước hết đòi hỏi người đứng đầu, cán bộ lãnh đạo chủ chốt phải có bản lĩnh và dũng khí, tránh sự chấp hành thụ động, một chiều. Thực hiện cơ chế này cần thiết lập nhiều kênh trong quá trình thu nhập, tiếp nhận xử lý thông tin; coi trọng kênh thông tin chính thức và kênh thông tin xã hội đa dạng, nhiều chiều.

 

    Thứ sáu là, hướng về cơ sở là một phương châm, nguyên tắc của bất kỳ tổ chức, cơ quan, đoàn thể nào trong hệ thống chính trị nước ta

 

    Cơ sở, thực tiễn là nguồn lực, sức sống là mối liên hệ trực tiếp với quần chúng nhân dân. Do vậy, cần phải quan tâm đến nhiệm vụ này. Đối với Ban Nội chính Trung ương, cần phải quan tâm nhiều hơn nữa đối với công tác nội chính ở cấp tỉnh và huyện. Nếu công tác nội chính ở cấp tỉnh, huyện phát triển, đó là cơ sở để Ban Nội chính Trung ương nghiên cứu, đề xuất những chính sách sát thực, mang hơi thở cuộc sống.