Hội thảo: "Tăng cường các cơ chế thu hồi tài sản tham nhũng trong pháp luật phòng, chống tham nhũng"

    Ngày 21-9, tại Hà Nội, Ban Nội chính Trung ương phối hợp với Chương trình phát triển của Liên hợp quốc UNDP tổ chức Hội thảo: “Tăng cường các cơ chế thu hồi tài sản tham nhũng trong pháp luật phòng, chống tham nhũng”. Đồng chí Võ Văn Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Nội chính Trung ương và Bà Caitlin Wiesen-Antin, Giám đốc quốc gia của UNDP tại Việt Nam đồng chủ trì Hội thảo. Tham dự Hội thảo có đại diện của các cơ quan: Ủy ban Kiểm tra Trung ương, Thanh tra Chính phủ, Bộ Tư pháp, Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Tòa án nhân dân tối cao, Học viện Tư pháp, Hội luật gia Việt Nam, Liên đoàn luật sư Việt Nam, Ngân hàng Nhà nước… và Ban Nội chính một số tỉnh ủy, thành ủy.

Quang cảnh Hội thảo

    Phát biểu khai mạc Hội thảo, đồng chí Võ Văn Dũng, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Nội chính Trung ương nhấn mạnh, đây là hội thảo thứ 4 mà Ban Nội chính Trung ương phối hợp với UNDP tổ chức trong năm 2017 về chủ đề phòng, chống tham nhũng. Đối với nội dung thu hồi tài sản tham nhũng, đồng chí cho rằng, đây là yếu tố chính trong chiến lược PCTN của bất kỳ quốc gia nào nhằm thu hồi phần thiệt hại mà hành vi tham nhũng đã gây ra cho cơ quan, tổ chức và cá nhân, nhất là những thiệt hại của Nhà nước. Tuy nhiên, thời gian qua, công tác thu hồi tài sản tham nhũng ở Việt Nam vẫn còn nhiều khó khăn, thách thức, kết quả đạt được rất thấp do điều kiện trong nước và tính phức tạp của vấn đề này từ cả góc độ pháp luật trong nước và pháp luật quốc tế. Do vậy, mục đích của Hội thảo để các đại biểu, các chuyên gia trao đổi, thảo luận về cơ chế thu hồi tài sản tham nhũng ở Việt Nam. Các ý kiến trao đổi và kinh nghiệm hay về thu hồi tài sản tham nhũng là nguồn thông tin quý báu để các cơ quan chức năng tham khảo, nghiên cứu nhằm tiếp thu, vận dụng phù hợp với điều kiện thực tiễn của Việt Nam.

 

    Tại Hội thảo, PGS.TS Trần Văn Độ, nguyên Phó Chánh án Tòa án nhân dân tối cao trình bày Báo cáo chuyên đề “Thực trạng thu hồi tài sản tham nhũng tại Việt Nam và giải pháp nâng cao hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng trong pháp luật PCTN”. Ông Phạm Gia Bảo, Phó Cục trưởng Cục chống rửa tiền, Ngân hàng Nhà nước trình bày tóm tắt Báo cáo chuyên đề “Công tác phòng, chống rửa tiền trong mối quan hệ với đấu tranh phòng, chống tham nhũng và thu hồi tài sản” và ông Christopher Batt, Cố vấn khu vực của Cơ quan phòng chống tội phạm và ma túy của Liên hợp quốc (UNODC) trình bày nghiên cứu “Cơ chế thu hồi tài sản bị đánh cắp: Một số kinh nghiệm quốc tế và bài học cho Việt Nam”.

 

    Theo PGS.TS Trần Văn Độ, Bộ luật Hình sự hiện hành còn thiếu những tội phạm mà trong đó tham nhũng “ẩn nấp” như tội làm giàu bất chính, tội nhận quà biếu có giá trị lớn; thiếu những giải pháp cho phép truy tìm tài sản tham nhũng, nhất là tài sản ở người thứ ba; không coi tài sản do phạm tội mà có là đối tượng bắt buộc chứng minh để làm căn cứ cho việc thu hồi tài sản, áp dụng các biện pháp tư pháp hiệu quả. Các quy định về kê khai, kiểm soát tài sản hiện hành còn chưa hiệu quả, nhất là đối tượng có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập quá rộng dẫn đến khó quản lý, quy định về căn cứ xác minh tài sản, thu nhập còn cứng nhắc, chưa tạo ra sự chủ động cho các cơ quan trong phát hiện dấu hiệu tham nhũng; chưa quy định về việc xử lý tài sản tăng thêm mà không giải trình được nguồn gốc một cách hợp lý…. Ông cũng khẳng định “chính sách sử dụng tiền mặt trong giao dịch dân sự tạo điều kiện cho việc tẩu tán tài sản tham nhũng một cách dễ dàng, rửa tiền một cách hợp pháp”. Do vậy, PGS. TS Trần Văn Độ đưa ra một số đề xuất: Bổ sung quy định về biện pháp phong tỏa tài khoản tại ngân hàng, các tổ chức tín dụng. Hoàn thiện cơ chế kiểm soát thu nhập của cán bộ, công chức. Trước mắt, các giao dịch lớn như mua bán tài sản có giá trị lớn, chuyển nhượng bất động sản, mua cổ phiếu… bắt buộc phải được thực hiện qua tài khoản tín dụng. Bổ sung các quy định xử lý tài sản không minh bạch trong Luật PCTN (sửa đổi)…

 

    Tại Hội thảo, ông Phạm Gia Bảo, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống rửa tiền của Ngân hàng Nhà nước cho rằng, rửa tiền là công cụ để kẻ tham nhũng ngụy tạo vỏ bọc hợp pháp cho các khoản tiền từ tham nhũng, do đó tham nhũng phát triển thì tiền bẩn có được từ tham nhũng gia tăng. Ông cũng cho biết, hiện nay dù chưa có bất cứ một cuộc một cuộc điều tra, khảo sát chính thức nào về mức độ hay quy mô rửa tiền ở Việt Nam, nhưng xét theo các tiêu chí để xác định một quốc gia có nguy cơ bị tội phạm lạm dụng để rửa tiền thì Việt Nam là một quốc gia có nguy cơ khá cao, do một số nguyên nhân chính như: Việt Nam có nền kinh tế đang phát triển với thói quen sử dụng tiền mặt; cơ chế phòng, chống rửa tiền còn thiếu hụt cả về khuôn khổ pháp lý, thể chế và tổ chức; các biện pháp xử phạt chưa tương thích, chưa có tính răn đe, đặc biệt đối với các biện pháp phạt tiền và thu hồi tài sản phạm tội… Do vậy, cần nghiên cứu, sửa đổi pháp luật về phòng chống rửa tiền, nhất là nhận biết và cập nhật thông tin khách hàng, giám sát đặc biệt một số giao dịch; kiện toàn bộ máy và nâng cao hiệu quả hoạt động của Cục Phòng, chống rửa tiền theo chuẩn mực quốc tế. Đẩy mạnh việc thực hiện thanh toán không dùng tiền mặt, kiểm soát thu nhập cá nhân…

 

    Tán thành với nhiều nội dung trong các báo cáo của PGS.TS Trần Văn Độ và ông Phạm Gia Bảo, ông Christopher Batt cung cấp thêm một số giải pháp để khắc phục tình trạng thu hồi tài sản ở Việt Nam hiện nay, như: cần có hệ thống thuế hiệu quả, hệ thống kê khai tài sản toàn diện và được giám sát chặt chẽ; tình báo và thanh tra tài chính là then chốt để đảm bảo thành công trong việc xác định, phong tỏa và thu hồi tài sản do tham nhũng mà có.

 

    Tại Hội thảo, một số ý kiến cũng đề nghị cần tăng cường vai trò giám sát của xã hội đối với việc kê khai tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức; xây dựng một đạo luật riêng về thu hồi tài sản tham nhũng để quy định các phương thức, trình tự, thủ tục nhằm bảo đảm thu hồi tài sản. Khởi kiện dân sự để thu hồi tài sản tham nhũng là yếu tố bổ sung hữu ích cho biện pháp hình sự, ít nhất là trong những trường hợp tố tụng hình sự sẽ không thể hoặc quá khó khăn, tốn kém để thu hồi tài sản tham nhũng. Nghiên cứu khả năng kiểm soát thu nhập của toàn xã hội. Tích cực triển khai các thỏa thuận quốc tế mà Việt Nam đã ký kết, nhất là các Điều ước quốc tế về PCTN và phòng, chống rửa tiền để hạn chế việc những đối tượng tham nhũng chuyển những tài sản do tham nhũng mà có ra nước ngoài.

 

    Kết luận Hội thảo, đồng chí Võ Văn Dũng, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Thường trực Ban Nội chính Trung ương đánh giá cao chất lượng các báo cáo và các ý kiến bình luận, thảo luận tại Hội thảo. Nội dung các báo cáo và ý kiến phát biểu sâu sắc, phong phú, toàn diện và rất bổ ích, là nguồn thông tin quan trọng cho quá trình xây dựng và hoàn thiện chính sách, pháp luật phòng chống tham nhũng trong thời gian tới.